Page 181 -
P. 181
ั
ื
โครงการหนังสออเล็กทรอนกส เฉลมพระเกียรตสมเด็จพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกุมาร ี
ุ
ิ
์
ิ
ิ
ิ
เรื่องเล่าพระไตรปิฎก
150
1. กระบวนการรับรู้ภายนอก หมายถึง การรับรู้สิ่งทีมีภายนอกจากตัวมนษย์เรา คือ สิ่งทีมีอยู ่
ุ
่
่
่
็
้
ได้โดยล าพังด้วยตัวเอง ไม่ต้องขึนอยู่กับจิตใจ ได้แก่ อารมณ หมายถึง สิ่งทีเปนตัวถูกรับรู้ (Object)
์
็
่
ุ
ทางพระอภิธรรมเรียกว่า อารัมมณะ คือ สิ่งทีถูกจิตของมนษย์รับรู้ และเปนสิ่งทียึดเหนียวจิตให้โลก
่
่
์
์
รับรู้โลกภายนอกได้ มี 6 อย่าง คือ 1) รูปารมณ คือ รูปภาพหรือสีต่าง ๆ 2) สัททารมณ คือ
์
์
เสียงต่าง ๆ 3) คันธารมณ คือ กลิ่นต่าง ๆ 4) รสารมณ คือ รสชาติต่าง ๆ 5) โผฏฐัพพารมณ คือ
์
์
สัมผัสต่าง ๆ 6) ธัมมารมณ คือ จินตภาพ และ มโนภาพต่าง ๆ สิ่งทั้ง 6 อย่างเหล่านี แท้จริงแล้วคือ
้
็
่
่
สิ่งแวดล้อมภายนอก ซึงมีอยูจริงตามสภาวะ โดยเปนสิ่งเร้าให้จิตใจได้เกิดกระบวนการรับรู้
่
โลกภายนอก จิตย่อมจะเกิดการรับรู้รูปภาพทีผ่านกระบวนการทางจักขุทวาร โดยอาศัยจักขุวัตถุ และ
่
์
มีจักขุประสาททีมีความใส รู้รูปารมณ โดยมีความเปนสภาพทีเปนสีต่าง ๆ เปนต้น
็
็
่
็
่
2. กระบวนการรับรู้ภายใน หมายถึง การรับรู้ทีเกิดทางกระบวนการภายในของจิตนั้น ๆ
่
้
จะท าหนาทีเปนตัวรับรู้ (Subject) หรือทางพระอภิธรรม เรียกอีกอย่างหนึงว่า “วิญญาณ” มีอยู 6 อย่าง คือ
่
็
่
้
่
1) จักขุวิญญาณ คือ การทีจิตท าหนาทีรับรู้ทางตา
่
่
2) โสตวิญญาณ คือ การทีจิตท าหนาทีรับรู้ทางหู
่
้
่
3) ฆานวิญญาณ คือ การทีจิตท าหนาทีรับรู้ทางจมูก
้
่
่
่
4) ชิวหาวิญญาณ คือ การทีจิตท าหนาทีรับรู้ทางลิน
้
้
5) กายวิญญาณ คือ การทีจิตท าหนาทีรับรู้ทางกาย
่
้
่
6) มโนวิญญาณ คือ การทีจิตท าหนาทีรับรู้ทางใจผ่านทางมโนทวารวิญญาณ หรือ
่
้
่
่
้
วิญญาณจิตท าหนาที่รับรู้สิ่งต่าง ๆ ที่มีอยูภายนอก โดยผ่านกระบวนการทางภายใน
ทวารวิถีทีสลับซับซ้อนมี 2 ประเภท คือ
่
ั
6.1) ปญจทวารวิถี หมายถึง จิตนั้นมีกระแสการท างานภายในรับรู้อารมณ 5 อย่าง คือ
์
รูปารมณ สัททารมณ คันธารมณ รสารมณ โผฏฐัพพารมณ โดยผ่านมาทางทวารทั้ง 5
์
์
์
์
์
อย่าง คือ จักขุทวาร โสตทวาร ฆานทวาร ชิวหาทวาร และกายทวาร รวมเรียกว่า
ั
่
้
ั
่
ปญจทวารวิถี ซึงมีปญจวิญญาณจิต ท าหนาทีรับรู้อารมณทั้ง 5 รับรู้เชื่อมต่อกันระหว่าง
์
อายตนะภายในและอายตนะภายนอก
่
6.2) มโนทวารวิถี หมายถึง จิตนั้นมีกระแสท างานภายในอีกชนิดหนึง สืบต่อมาจาก
่
กระบวนการทางปญจทวารวิถีอีกทีหนึง ท าให้จิตมีกระบวนการแห่งความนึกคิดพิจารณา
ั
ท าให้เกิดจินตภาพและมโนภาพต่าง ๆ ขึ้นมา โดยมีการท าหนาที่รับรู้ เสพ เสวยผล
้
แห่งอารมณ คือ สิ่งเร้านั้น
์
