Page 182 -
P. 182
ื
ิ
ุ
ั
ิ
ิ
ิ
์
โครงการหนังสออเล็กทรอนกส เฉลมพระเกียรตสมเด็จพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกุมาร ี
สัมมนาวิชาการและนิทรรศการ “พระไตรปิฎกบาลีสู่สากล” 151
ตัวอย่าง กรณีคนเราเห็นรูปภาพอันดับแรก วิญญาณจิตย่อมจะท าหนาทีรับรู้ คือ ทัสสนกิจ
่
้
์
มีการเห็นรูปารมณภายนอก โดยผ่านมาทางจักขุทวาร ย่อมอาศัยจักขุประสาทไปสัมผัสให้เกิด
้
กระบวนการรับรู้ขึนมา คือ
์
่
ขณะที 1 เริ่มต้นจากภวังคจิตก่อนเรียกว่า อตีตภวังค์ เมือมีรูปารมณมากระทบจักขุวิญญาณแล้ว
่
ขณะที 2 ภวังคจิต เริ่มมีการไหวตัวรับรู้ทีเรียกว่า ภวังคจลนะ
่
่
ขณะที 3 ภวังคจิตท าการตัดขาดจากอารมณเก่า คือ ประสบการณเดิม เรียกว่า ภวังคุปจเฉทะ
์
่
์
ั
่
์
์
ขณะที 4 จักขุวิญญาณจิตย่อมจะรับรู้อารมณใหม่อย่างสมบูรณขึ้น สูคลองจักขุทวารวิถี
่
่
โดยอาศัยจักขุปสาทรูป คือ ประสาทตา ทีมีความใสชัดเจน เห็นเพียงสีในทัสสนกิจเท่านั้น
้
็
ขณะที 5 จิตท าหนาทีรับและรู้ โดยสัมปฏิจฉันนกิจ เปนปฐมทวาราวัชชนจิต
่
่
์
้
์
้
ขณะที 6 จิตทีรับรู้รูปารมณดวงนี ชื่อว่า สัมปฏิจฉันนจิต ย่อมท าหนาทีรับรู้รูปารมณ แล้วส่ง
่
่
่
ต่อให้สันตีรณจิตไต่สวนรูปารมณ ์
่
้
้
่
ขณะที 7 จิตท าหนาทีสอบสวนพิจารณารูปารมณ ดวงนีชื่อว่า สันตีรณจิต เพื่อประมวลส่งให้
์
โวฏฐัพพนจิต ตัดสินอารมณ ์
ขณะที 8 จิตท าหนาทีประมวลตัดสินรูปารมณ ชื่อว่า โวฏฐัพพนจิต ท าหนาทีตัดสินอารมณ ์
์
่
่
้
่
้
์
โดยความเปนรูปารมณทีเปนกุศล คือ รับรู้รูปภาพว่า ดี สวยงามชนิดทีเปนอิฏฐารมณ หรือ
็
่
่
์
็
็
่
่
์
่
็
โดยความเปนรูปารมณทีเปนอกุศล คือรับรู้รูปภาพทีไม่ดี ไม่สวยงาม ชนิดทีเปนอนิฏฐารมณ หรือว่า
์
็
็
็
โดยความเปนรูปารมณ ทีเปนอัพยกฤต คือรับรู้รูปภาพทีเปนกลาง
็
็
์
่
่
์
้
่
่
ขณะที 9 ถึงขณะที 15 จิตท าหนาทีเสพรูปารมณ คือรับรู้ผลแห่งอารมณ คือ สิ่งเร้านั้น
่
์
่
์
่
ทั้ง 7 ขณะ เรียกว่า ชวนจิต ขณะที่ 16 และ 17 จิตท าหนาที่หนวงเหนียวรูปารมณเอาไว้ คือ รับรู้
้
์
รูปภาพต่อจากชวนจิตได้อีก 2 ขณะ เรียกว่า ตทาลัมพนจิต โดยจิตทั้งหมดมารับรู้รูปารมณ คือ
่
รูปภาพ จนมาถึงวาระสุดท้ายในขณะที 17 เปนอันสินสุดวิถี หมดความรับรู้ในการเห็นรูปภาพนั้น
็
้
ดังนั้น การรับรู้ตามแนวพุทธญาณวิทยา ประกอบด้วยวัตถุภายนอก (อายตนะภายนอก)
้
่
่
ประสาทสัมผัสภายใน (อายตนะภายใน) และจิตทีท าหนาทีรับรู้จากสิ่งเร้า
