Page 13 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

เพียงพันธุ์เดียวติดต่อกันเป็นระยะเวลานาน ควรเปลี่ยนพันธุ์ที่ปลูกทุก 3-5 ปี ตัวอย่างการระบาดของโรคที่
เกิดจากการปลูกพืชที่มีพันธุกรรมเหมือนกัน เช่น โรคใบไหม้แผลเล็ก (southern corn leaf blight) เกิดจาก
เชื้อรา Cochliobolus heterostrophus (Bipolaris maydis) ระบาดในข้าวโพดลูกผสมที่เกสรตัวผู้เป็นหมัน

(Texas male-sterile cytoplasm) ประเทศสหรัฐอเมริกา, โรค tristeza เกิดจาก Citrus tristeza virus (CTV)
ท�าให้ส้มเสียหายหลายล้านต้นในทวีปอเมริกาตอนเหนือ ตอนกลาง และตอนใต้ เนื่องจากใช้ hypersensitive

response sour orange เป็นต้นตอ (rootstock) เหมือนกันทั้งหมด

1.3 ชนิดของพืช

โรคที่เกิดกับพืชปีเดียวหรือพืชล้มลุก (annual crop) เช่น ข้าวโพด ข้าว ผัก ฝ้าย และโรคที่เกิดบริเวณ
ใบ ดอก หรือผลของไม้ยืนต้น การพัฒนาในการระบาดของโรคใช้เวลาเพียงไม่กี่สัปดาห์ ซึ่งจะเกิดได้เร็วกว่าโรคที่

เกิดบริเวณกิ่งหรือล�าต้นของไม้เนื้อแข็ง (perennial woody crop) ประเภทไม้ผลและไม้ป่า ซึ่งบางโรคใช้เวลา
หลายปีในการระบาด เช่น โรค tristeza ในพืชตระกูลส้มเกิดจาก Citrus tristeza virus (CTV), โรค pear decline
เกิดจากไฟโตพลาสมา, โรคไหม้ในเกาลัด (chestnut blight) เกิดจากเชื้อรา Cryphonectria parasitica

1.4 อายุของพืช

พืชมีความต้านทานโรคเปลี่ยนแปลงไปตามอายุ ลักษณะความต้านทานนี้เรียกว่า ontogenic resistance;
พืชที่เป็นโรคเน่าระดับดินของต้นกล้าที่เกิดจากเชื้อรา Pythium โรคราน�้าค้าง โรคราเขม่าด�า โรคราสนิม
โรคใบไหม้ที่เกิดจากแบคทีเรีย และโรคที่เกิดจากไวรัส พืชจะอ่อนแอต่อโรคในช่วงระยะการเจริญเติบโต

และจะมีความต้านทานโรคเมื่อเจริญเติบโตเต็มที่ (adult resistance) (ภาพที่ 1.2Ia และ 1.2Ib)
พืชที่เป็นโรคราสนิมและโรคที่เกิดจากไวรัส พืชมีความต้านทานโรคในระยะต้นกล้า จากนั้นจะมีความ

อ่อนแอต่อโรคมากขึ้นในช่วงการเจริญเติบโต และจะกลับมามีความต้านทานโรคอีกครั้งเมื่อเจริญเติบโตเต็มที่
(ภาพที่ 1.2Ib)
โรคพืชหลังการเก็บเกี่ยวและโรคที่เกิดบริเวณดอกและผลจากการเข้าท�าลายของเชื้อรา Botrytis, Penicillium,

Monilinia และ Glomerella พืชมีความต้านทานโรคในระยะการเจริญเติบโตจนกระทั่งเริ่มเจริญเติบโตเต็มที่
แต่พืชจะอ่อนแอต่อโรคช่วงผลใกล้สุก (ภาพที่ 1.2II)

พืชที่เป็นโรคใบไหม้ในมันฝรั่ง (potato late blight) เกิดจากเชื้อรา Phytophthora infestans และ
ใบไหม้ในมะเขือเทศ (tomato early blight) เกิดจากเชื้อรา Alternaria solani พืชอ่อนแอต่อโรคในช่วงระยะ
ต้นกล้าและจะมีความต้านทานโรคมากขึ้นในช่วงเริ่มเจริญเติบโตเต็มที่ แต่พืชจะกลับมาอ่อนแอต่อโรคอีกครั้ง

หลังจากเจริญเติบโตเต็มที่แล้ว (ภาพที่ 1.2III)

6 หลักการควบคุมโรคพืช
Principles of Plant Disease Control