Page 36 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

การศึกษาพฤติกรรมการใชเมล็ดพันธุขาวและการประมาณการความตองการเมล็ดพันธุขาวสําหรับศูนยขาวชุมชน

ผลการศึกษาของมาฆะสิริ เชาวกุล (2557) ถึงการผลิตเมล็ดพันธุขาวของศูนยขาวชุมชน 65 แหงใน
เขตภูมิภาคเหนือตอนลาง 5 จังหวัด คือ กําแพงเพชร พิจิตร พิษณุโลก สุโขทัยและนครสวรรค ที่ผานการอบรม

จากโครงการพัฒนาศักยภาพศูนยขาวชุมชนในการผลิตเมล็ดพันธุขาวของกรมการขาว พบวา มีศูนยขาวชุมชน
เพียง 3-5 แหงตอจังหวัดเทานั้น หรือไมเกินรอยละ 20 ของศูนยขาวชุมชนที่จัดตั้งขึ้น ที่สามารถยกระดับขึ้น

เปนวิสาหกิจชุมชนได โดยสวนใหญศูนยขาวชุมชนดังกลาวนี้ เปนศูนยขาวชุมชนหรือกลุมเกษตรกรที่ผลิตเมล็ด

พันธุขาวชั้นพันธุขยายและชั้นพันธุจําหนายใหกับศูนยเมล็ดพันธุขาวของกรมการขาวเดิมอยูแลว สวนศูนยขาว
ชุมชนที่เหลือที่ยังไมสามารถยกระดับขึ้นเปนวิสาหกิจชุมชนได พบวา ไมเพียงแตขอจํากัดดานการสนับสนุน

อุปกรณที่จําเปนจากหนวยงานตางๆเทานั้น แตเปนเพราะศูนยขาวชุมชนที่จัดตั้งขึ้นยังมีศักยภาพไมเพียงพอใน
การผลิตเมล็ดพันธุขาวใหมีคุณภาพไดมาตรฐานของกรมการขาว ซึ่งตัวแปรหลังนี้ ไมใชแคปญหาของการผลิต

เมล็ดพันธุขาวของศูนยขาวชุมชนเทานั้น แตยังเปนปญหาของการผลิตเมล็ดพันธุขาวของรานคารายยอยที่
กระจายกันอยูทั่วประเทศ ที่เปนแหลงผลิตเมล็ดพันธุขาวแหลงใหญที่สุดของตลาด อยางไรก็ตาม ปญหารวม

ของศูนยขาวชุมชนที่ยกระดับขึ้นเปนวิสาหกิจชุมชนคือ ปญหาการตลาด ตั้งแต ชนิดของเมล็ดพันธุขาวที่ควร
ผลิต ปริมาณความตองการเมล็ดพันธุขาว และราคาที่จําหนาย และการแขงขันกับรานจําหนายเมล็ดพันธุขาวใน

พื้นที่
ประเด็นยอยที่ 5.3 การปรับปรุงระบบรับรองมาตรฐานเมล็ดพันธุขาวชั้นพันธุจําหนาย

ระบบรับรองมาตรฐานเมล็ดพันธุขาวชั้นพันธุจําหนายของกรมการขาวเปนระบบการรับรองที่

ผลิตภัณฑ (product certification) ซึ่งมาตรฐานที่ใชอยูในป 2559 คือ มาตรฐานเมล็ดพันธุขาวป 2557 ใน
ขณะเดียวกันกรมการขาวไดพัฒนามาตรฐานสินคาเกษตร การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับเมล็ดพันธุขาว

(มกษ.4406-2557) หรือที่เรียกกันวา GAP Rice Seed ซึ่งเปนระบบรับรองมาตรฐานที่กระบวนการ (process
certification) ซึ่งแบงออกเปน การรับรองกระบวนการที่แปลงปลูกเมล็ดพันธุขาว และการรับรองกระบวนการ

หลังการเก็บเกี่ยว อยางไรก็ตาม ในการรับรองมาตรฐานเมล็ดพันธุขาวที่ผลิตจริง จะรับรองที่ผลิตภัณฑกอนการ
รับซื้อ ซึ่งขอเสนอแนะจากการศึกษาของมาฆะสิริ เชาวกุล (2557 และ 2559) เกี่ยวกับ GAP Rice Seed คือ

(1) การใหระบบรับรองกระบวนการเปนสวนหนึ่งของระบบรับรองมาตรฐานเมล็ดพันธุขาว นั่นคือ รานคาจะรับ
ซื้อเมล็ดพันธุขาวจากเกษตรกรตอเมื่อแปลงปลูกผานระบบรับรองมาตรฐานแปลง (2) การเพิ่มคนตรวจแปลง

“มืออาชีพ” เปนสิ่งจําเปนสําหรับการตรวจแปลงใหไดมาตรฐาน และ (3) เกณฑพิจารณาการ “ผาน” ของ
แปลงที่ไดมาตรฐาน ควรใหน้ําหนักที่ตัวแปรที่กําหนดมาตรฐานผลิตภัณฑ นั่นคือ ขาวแดง ขาวพันธุอื่นปน

เมล็ดพันธุบริสุทธิ์ (สิ่งเจือปนในแปลง) สวนความงอกและความชื้นเปนเกณฑสําหรับการรับรองหลังการเก็บ

เกี่ยว ซึ่งถาการรับรองแปลงไดรับการปรับปรุงใหเปนไปตามเกณฑขางตน จะทําให แบบประเมินแปลงมีความ
กระชับมากขึ้น (4) การทําแบบประเมินใหสามารถสรุปไดหลังจากการตรวจแปลงเสร็จวาแปลงดังกลาว “ผาน”

หรือ “ไมผาน” มาตรฐานแปลง จะตองพัฒนาตารางตัวชี้วัด ที่เชื่อมโยงและสอดคลองกันระหวางมาตรฐาน

- 16 -