Page 12 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

5. สารประกอบอินทรีย์อื่น ๆ นอกจากสารอาหารที่จำเป็นต่าง ๆ แล้วยังพบสารอินทรีย์อีก

หลายประเภทในเนื้อเยื่อพืชและสัตว์ ซึ่งบางกลุ่มเป็นสารที่พืชสร้างขึ้นเพื่อใช้ป้องกันตัวเองใน

สภาพแวดล้อม แต่สารเหล่านี้เป็นผลเสียต่อตัวสัตว์ เช่น กลุ่มสารยับยั้งการใช้ประโยชน์จาก

อาหาร (anti-nutritive factor: ANF) อาทิ สารยับยั้งทริฟซิน (trypsin inhibitor) ฮีแมกกลู

ตินิน (haemagglutinin) หรือเลคติน (lectin) ซึ่งพบมากในพืชตระกูลถั่ว หรือสารแทนนิน

(tannin) ในข้าวฟ่างเป็นต้น สารเหล่านี้มีผลทำให้การย่อยและการใช้ประโยชน์จาก

สารอาหารของสัตว์ลดลง หรือสารบางชนิดเป็นพิษต่อตัวสัตว์ (toxic substances) อาทิ กลุ่ม

แอลคาลอยด์ (alkaloids) กรดไฮโดรไซยานิค (hydrocyanic acid: HCN) เป็นต้น

นอกจากนี้สามารถพบกรดอินทรีย์ต่าง ๆ ในเนื้อเยื่อพืชและสัตว์ได้แก่ กรดซิตริค(citric acid)

กรดมาลิก (malic acid) กรดฟูมาริค (fumaric acid) และกรดไพรูวิค (pyruvic acid)

แม้ว่ากรดอินทรีย์เหล่านี้จะมีปริมาณเพียงเล็กน้อย แต่มีบทบาทสำคัญโดยเป็นตัวกลางใน

กระบวนการเมแทบอลิซึมทั่วไปในเซลล์ นอกจากนี้อาจพบกรดอินทรีย์ชนิดอื่นที่เกิดขึ้นจาก

กระบวนการหมักในกระเพาะรูเมนหรือในการทำพืชหมักได้แก่ กรดอะซิติค กรดโปรบิโอนิค

กรดบิวทีริค และกรดแลคติค

สารประกอบอนินทรีย์ สารอนินทรีย์ในอาหารประกอบด้วยแร่ธาตุต่างๆ เป็นส่วนใหญ่ ซึ่ง

สามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มคือ

1. แร่ธาตุที่จำเป็นต่อร่างกายสัตว์ (essential elements) เป็นแร่ธาตุที่เกี่ยวข้องกับ

กระบวนการเมแทบอลิซึมต่าง ๆ โดยทำหน้าที่เป็นโคแฟคเตอร์ (cofactor) ของเอ็นไซม์ อีก

ทั้งเป็นส่วนประกอบของระบบโครงร่างและของเหลวภายในร่างกาย สัตว์จึงจำเป็นต้องได้รับ

จากอาหารในปริมาณที่เพียงพอ การขาดแร่ธาตุเหล่านี้จะส่งผลเสียต่อการเจริญเติบโต การ

ให้ผลผลิตและสุขภาพของสัตว์ ได้แก่แคลเซียม (calcium: Ca) ฟอสฟอรัส (phosphorus:

P) สังกะสี (zinc: Zn) เหล็ก (iron: Fe) เป็นต้น

2. แร่ธาตุที่ไม่จำเป็นต่อสัตว์ (non-essential elements) เป็นแร่ธาตุที่มักพบใน

ปริมาณที่น้อยมากหรืออาจเกิดจากการปนเปื้อน ไม่เป็นประโยชน์ต่อตัวสัตว์และหากมีใน

ส่วนประกอบของอาหาร 9