Page 87 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

การเปลี่ยนแปลงคุณภาพข้าวหอมมะลิของเกษตรกรภายหลังการจัดเก็บ

การเปลี่ยนแปลงคุณภาพข๎าวของเกษตรกรในการศึกษาครั้งนี้ประกอบด๎วยคุณภาพที่ส าคัญ 4 ด๎าน ได๎แกํ
เปอร์เซ็นต์ต๎นข๎าว เปอร์เซ็นต์ข๎าวหัก เปอร์เซ็นต์ท๎องไขํ และความหอมของข๎าวหอมมะลิ โดยวัดจากเปอร์เซ็นต์การ
เปลี่ยนแปลงคุณภาพข๎าวทั้ง 4 ด๎านกํอนจัดเก็บและหลังจัดเก็บข๎าว ซึ่งสุํมตัวอยํางข๎าวจากยุ๎งฉางหรือสถานที่เก็บ
ของเกษตรกรตัวอยําง 2 ครั้ง คือครั้งที่ 1 ชํวงระหวํางการจัดเก็บข๎าวในยุ๎งฉางประมาณ 1เดือนหลังจากเก็บเกี่ยว
โดยเก็บตัวอยํางข๎าวชํวงเดือนมกราคม 2561 และครั้งที่ 2 หลังจากการจัดเก็บข๎าวครั้งที่ 1 ประมาณ 3 เดือน คือ
ชํวงปลายเดือนเมษายนถึงต๎นเดือนพฤษภาคม 2561
คุณภาพข้าวหอมมะลิตามตามสภาพแวดล้อมการผลิต

ผลการวิเคราะห์คุณภาพข๎าวหอมมะลิตามสภาพแวดล๎อมการผลิต พบวํา เกษตรกรที่ปลูกข๎าวอินทรีย์ใน
พื้นที่นาน้ าฝนมีแนวโน๎มที่ผลผลิตข๎าวที่จัดเก็บมีคุณภาพดีที่สุด คือมีเปอร์เซ็นต์ต๎นข๎าวสูงที่สุดประมาณ 71.67%
และมีเปอร์เซ็นต์ข๎าวหักน๎อยที่สุดเฉลี่ยเพียง 26.11% สอดคล๎องกับผลการศึกษาจากงานวิจัยเชิงทดลองในบทที่ 7
ซึ่งสาเหตุหลักนําจะมาจากการที่เกษตรกรที่ปลูกข๎าวอินทรีย์ ให๎ความส าคัญในชํวงกระบวนการตากข๎าวเพราะต๎อง
สํงข๎าวขายให๎กับกลุํมจึงต๎องตากข๎าวให๎ได๎ความชื้นเหมาะสมตามที่กลุํมก าหนด นอกจากนั้นเกษตรกรกลุํมนี้ยังได๎รับ
การถํายทอดความรู๎วิชาการเกี่ยวกับชํวงเวลาการเก็บเกี่ยวข๎าวที่เหมาะสมซึ่งเชื่อมโยงกับการเกิดท๎องไขํในข๎าวหอม
มะลิ การเก็บเกี่ยวกํอนชํวงเวลาสุกแกํของข๎าว สํงผลให๎เปอร์เซ็นต์ท๎องไขํสูงซึ่งท าให๎โอกาสการเกิดข๎าวหักสูงตามมา
ด๎วยเชํนกัน คือข๎าวจะหักบริเวณท๎องไขํท าให๎เปอร์เซ็นต์ต๎นข๎าวลดลงและมีเปอร์เซ็นต์ข๎าวหักมากขึ้น ดังนั้นผล
การศึกษาแสดงให๎เห็นวําคุณภาพข๎าวกํอนจัดเก็บในยุ๎งฉางของเกษตรกรที่ปลูกข๎าวหอมมะลิอินทรีย์จะมีสูงกวํา
เกษตรกรกลุํมอื่น ในขณะที่เมื่อวัดความชื้นของข๎าวหอมมะลิหลังจัดเก็บในยุ๎งฉางผํานไป 3 เดือนพบวําความชื้น
เฉลี่ยของข๎าวหอมมะลิลดลงประมาณ 0.88% จากความชื้นเฉลี่ยประมาณ 13.59% เหลือประมาณ 12.71% ซึ่ง
ความชื้นของข๎าวหอมมะลิของเกษตรกรในทุกๆ พื้นที่มีการเปลี่ยนแปลงไมํแตกตํางกันมากนัก ส าหรับคุณภาพข๎าว
ด๎านความหอม ผลการวิเคราะห์ปริมาณ 2AP ของข๎าวพบวําปริมาณ 2AP ของข๎าวหอมมะลิอินทรีย์ในพื้นที่นาน้ าฝน
มีแนวโน๎มสูงกวําการปลูกข๎าวหอมมะลิทั่วไปและการปลูกข๎าวหอมมะลิในพื้นที่ชลประทาน อยํางไรก็ตามภายหลัง
จัดเก็บข๎าวในยุ๎งฉาง การวัดปริมาณ 2AP ของข๎าวตามสภาพแวดล๎อมและรูปแบบการผลิตพบวําปริมาณ 2AP ข๎าว
หอมมะลิในแตํละพื้นที่ไมํแตกตํางกัน (ตารางที่ 6.8) เนื่องจากปริมาณ 2AP จะลดลงตามระยะเวลาการจัดเก็บและ
ลดลงอยํางมากตั้งแตํการจัดเก็บข๎าวหอมมะลิในเดือนที่ 2

ตารางที่ 6.8 คุณภาพข๎าวหอมมะลิและการเปลี่ยนแปลงคุณภาพข๎าวของเกษตรกรตัวอยําง จ าแนกตาม
สภาพแวดล๎อมการผลิตและวัตถุประสงค์การจัดเก็บข๎าว
สภาพแวดล้อมการผลิต วัตถุประสงค์การเก็บข้าว
คุณภาพข้าว นาน้ าฝน ชลประทาน ไม่เก็บ เก็บไว้ รวม
ทั่วไป อินทรีย์ ข้าวทั่วไป ไว้ขาย ขาย
ความชื้น (%)
การสุํมตัวอยํางครั้งที่ 1 13.55 13.72 13.44 13.66 13.50 13.59
การสุํมตัวอยํางครั้งที่ 2 12.62 12.76 12.90 13.02 12.36 12.71
% การเปลี่ยนแปลง -0.93 -0.96 -0.54 -0.64 -1.14 -0.88
เปอร์เซ็นต์ต้นข้าว
การสุํมตัวอยํางครั้งที่ 1 68.89 71.67 63.51 69.15 68.76 68.96
การสุํมตัวอยํางครั้งที่ 2 60.66 64.12 55.29 61.17 60.76 60.98
% การเปลี่ยนแปลง -8.23 -7.55 -8.22 -7.98 -8.00 -7.99
เปอร์เซ็นต์ข้าวหัก
การสุํมตัวอยํางครั้งที่ 1 29.52 26.11 31.70 27.62 29.61 28.58
การสุํมตัวอยํางครั้งที่ 2 36.08 32.92 40.33 34.55 36.54 35.51
% การเปลี่ยนแปลง 6.56 6.80 8.63 6.93 6.93 6.93

59