Page 86 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

ความรู้ในการจัดเก็บข้าวและปัญหาอุปสรรคของการจัดเก็บข้าว

อุปสรรคส าคัญในการจัดเก็บผลผลิตทางการเกษตรนอกจากน้ าหนักผลผลิตที่ลดลงแล๎ว การท าร๎ายของศัตรู
โรงเก็บเป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่สํงผลกระทบตํอคุณภาพข๎าวและการตัดสินใจของเกษตรกร อยํางไรก็ตามส าหรับการ
จัดเก็บข๎าวหอมมะลิเกษตรกรสํวนใหญํ 93.31% ระบุวําไมํมีปัญหาในการจัดเก็บ มีเพียง 3.95% ที่ระบุวําศัตรูโรงเก็บ
เชํน หนูและนก เป็นอุปสรรคส าคัญในการจัดเก็บข๎าว เกษตรกรบางสํวนมีการขึงตาขํายป้องกันนกหรือใช๎กับดักหนู
เพื่อลดปัญหาดังกลําว ในขณะที่การใช๎สารเคมีในยุ๎งฉางหรือสถานที่เก็บข๎าวไมํเป็นที่นิยมและแทบจะไมํปรากฏใน
กระบวนการจัดเก็บของเกษตรกร (ตารางที่ 6.7) สํวนหนึ่งให๎เหตุผลวํากลัวสารเคมีปนเปื้อนในข๎าว แตํสํวนใหญํเป็น
ประเด็นด๎านคุณธรรมในจิตใจที่ระบุวําไมํอยากท าบาปปลํอยให๎นกหรือหนูกินไปบ๎างเพราะผลผลิตมีเยอะ
ในสํวนขององค์ความรู๎ในการจัดเก็บข๎าวเกษตรกรสํวนใหญํใช๎ประสบการณ์ตนเองและองค์ความรู๎จากพํอแมํ
หรือบรรพบุรุษ ซึ่งแม๎วําเกษตรกรประมาณ 1 ใน 3 เคยอบรมความรู๎เกี่ยวกับการจัดเก็บข๎าวโดยเฉพาะการตากข๎าวหรือ
ระดับความชื้นที่เหมาะสม (ตารางที่ 6.7) แตํการอบรมดังกลําวไมํได๎เป็นหัวข๎อเกี่ยวกับการจัดเก็บข๎าวโดยตรง จะเป็นการ
อบรมความรู๎เกี่ยวกับการปลูกข๎าว แตํมีหัวข๎อที่พูดถึงระยะเวลาเก็บเกี่ยวข๎าวและความชื้นของข๎าวที่เหมาะสมบ๎าง แตํยัง
ไมํมีหนํวยงานใดมาให๎ความรู๎ที่ถูกต๎องกับเกษตรกรเกี่ยวกับแนวทางการจัดเก็บข๎าวที่มีคุณภาพ ดังนั้นเกษตรกรบางกลุํมมี
การปรึกษาหารือแนวทางการจัดเก็บข๎าวที่เหมาะสมกับเกษตรกรรายอื่น ปราชญ์ชาวบ๎าน หรือผู๎น าเกษตรกร เพื่อหา
แนวทางเก็บรักษาข๎าวให๎มีคุณภาพ และเมล็ดไมํหัก เมื่อน าไปขายจะได๎เปอร์เซ็นต์ต๎นข๎าวสูง และจะท าให๎ขายข๎าวได๎ราคา
ดี หรือบางสํวนมีการอภิปรายเกี่ยวกับแนวทางการตากข๎าวที่เหมาะสม การป้องกันศัตรูในโรงเก็บ วิธีการจัดเรียงกระสอบ
หรือบรรจุภัณฑ์ที่ใช๎ โดยเฉพาะเกษตรกรที่เก็บข๎าวหอมมะลิไว๎เพื่อเป็นเมล็ดพันธุ์จะให๎ความส าคัญกับวิธีการจัดเก็บ หรือ
บรรจุภัณฑ์ที่ใช๎ในการเก็บรักษาข๎าวซึ่งอาจจะมีสํงผลกระทบตํอความอัตราความงอกของเมล็ดพันธุ์ได๎

ตารางที่ 6.7 แหลํงความรู๎และปัญหาอุปสรรคของการจัดเก็บข๎าว จ าแนกตามรูปแบบการผลิตและวัตถุประสงค์
ของการจัดเก็บข๎าว
รายการ สภาพแวดล้อมการผลิต วัตถุประสงค์การเก็บข้าว รวม
นาน้ าฝน ชลประทาน ไม่เก็บ เก็บไว้
ทั่วไป อินทรีย์ ข้าวทั่วไป ไว้ขาย ขาย
(%)
ปัญหาในการจัดเก็บข๎าว
ไมํมีปัญหา 93.83 96.30 86.44 92.53 94.19 93.31
การผุพังของยุ๎งฉาง 0.00 0.00 3.39 1.15 0.00 0.61
ศัตรูในโรงเก็บ 4.32 1.85 6.78 4.60 3.23 3.95
พื้นที่จัดเก็บข๎าวมีจ ากัด 0.62 0.00 1.69 0.00 1.29 0.61
ความชื้น และอุปสรรคในการตากข๎าว 1.23 1.85 1.69 1.72 1.29 1.52
การเข๎ารํวมอบรมเกี่ยวกับการจัดเก็บข๎าว 36.20 45.37 3.33 29.31 37.58 33.23
การปรึกษาหารือแนวทางการจัดเก็บข๎าว 23.31 30.56 6.67 17.82 28.03 22.66
หัวข๎อที่ปรึกษาเกษตรกรรายอื่นเกี่ยวกับการจัดเก็บข๎าว
บรรจุภัณฑ์ที่ใช๎ 0.00 2.86 0.00 3.13 0.00 1.25
การเก็บรักษาให๎มีคุณภาพ/เมล็ดข๎าวไมํหัก 51.22 60.00 25.00 62.50 47.92 53.75
รูปแบบการเก็บรักษาตํออัตราความงอก 2.44 5.71 25.00 6.25 4.17 5.00
การจัดเรียงกระสอบ 4.88 8.57 25.00 6.25 8.33 7.50
วิธีการการตากข๎าว 26.83 20.00 25.00 12.50 31.25 23.75
การป้องกันก าจัดศัตรูข๎าวในยุ๎งฉาง 14.63 2.86 0.00 9.38 8.33 8.75
แหลํงความรู๎ในการจัดเก็บข๎าว (%)
ประสบการณ์ตนเอง 43.45 43.98 55.41 47.64 42.80 45.30
องค์ความรู๎จากบรรพบุรุษ 35.96 35.08 33.78 32.36 38.52 35.34
ปราชญ์ชาวบ๎าน/ผู๎น าเกษตรกร/กลุํมเกษตรกร 7.49 10.47 5.41 9.45 7.00 8.27
เกษตรกรรายอื่น/เพื่อนบ๎าน 3.75 1.05 4.05 3.64 1.95 2.82
เจ๎าหน๎าที่ของรัฐ/ธ.ก.ส. 9.36 9.42 1.35 6.91 9.73 8.27
ที่มา: จากการส ารวจ
58