Page 50 -
P. 50
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
นิเวศนี้ในประเทศไทยมีพื้นที่ส่วนใหญ่อยู่ที่ภาคกลางและภาคตะวันออก แต่ยังมีพื้นที่อีกส่วนหนึ่ง
ในพื้นที่ลุ่มที่น�้าท่วมขังของภาคอื่นๆ การเปลี่ยนแปลงของระดับน�้าขังทั้งความลึกของน�้าและช่วงเวลาน�้าขัง
เป็นปัจจัยหลักที่ก�าหนดชนิดพันธุ์ข้าวและวิธีจัดการเพาะปลูก ซึ่งรวมถึงการจัดการความอุดมสมบูรณ์ของ
ดินและการใส่ปุ๋ยด้วย ในนิเวศนี้ใช้ประโยชน์จากพันธุกรรมข้าวมาปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมเพื่อสร้าง
ความมั่นคงของการผลิตเป็นอย่างมาก ข้าวในกลุ่มนี้มีความสามารถเฉพาะในการขึ้นน�้าและลักษณะการ
ยกชูรวงของข้าว มีการใช้ประโยชน์ด้านการจัดการเพาะปลูกน้อยมาก ส่วนใหญ่ปลูกโดยวิธีหว่านข้าวแห้ง
ในนาช่วงต้นฤดูฝน เมื่อมีฝนตกลงมาและดินมีความชื้น เมล็ดข้าวจะงอกและเจริญเติบโตในระยะแรก
ในรูปแบบเดียวกับข้าวในนิเวศอื่น แต่เมื่อนามีน�้าขังและระดับน�้าเพิ่มสูงขึ้น ข้าวน�้าลึกจะยืดตัวขึ้นในระดับ
เหนือน�้าที่ลึกได้ถึง 1 เมตร ส่วนข้าวขึ้นน�้าสามารถยืดตัวในน�้าลึกได้มากถึง 3 เมตร มีการแตกรากที่ข้อ
ในน�้าและดูดใช้ธาตุอาหารพืชในน�้าได้ ส่วนรากในดินใช้ส�าหรับยึดเกาะไม่ให้ต้นข้าวไหลไปกับน�้า ต้นข้าว
จะอยู่ในสภาพนี้เป็นเวลานานเท่ากับช่วงเวลาที่มีน�้าขังในนา ต่อมาน�้าจะเริ่มลดระดับลงในช่วงปลายฤดูฝน
และน�้าจากนาไหลระบายลดระดับลงอย่างต่อเนื่อง ต้นข้าวที่เอนราบในทิศทางการไหลของน�้าจะตั้งท้อง
และออกรวงโดยจะยกชูรวงขึ้นมา ท�าให้เมล็ดข้าวพ้นน�้าและสะดวกต่อการเก็บเกี่ยว
การใช้ประโยชน์ด้านการจัดการเพาะปลูกในนิเวศนี้มีน้อยมากเมื่อเปรียบเทียบกับนิเวศอื่นๆ
โดยเฉพาะการจัดการธาตุอาหารพืชและการใส่ปุ๋ยที่ท�าได้ยาก แต่สภาพธรรมชาติก็เอื้อประโยชน์ในด้านนี้
แทน โดยในน�้าที่หลากจากพื้นที่สูงลงมาขังในนาข้าวนั้นมีธาตุอาหารพืชติดมาด้วยจ�านวนมาก ต้นข้าว
ขึ้นน�้าจึงแตกรากแขนงที่ข้อของล�าต้นที่อยู่ในน�้า ดูดซับเอาธาตุอาหารพืชดังกล่าวมาใช้ในการเจริญเติบโต
และให้ผลผลิตได้ ขณะที่รากที่อยู่ในดินมีหน้าที่ยึดล�าต้นไว้มากกว่าหาอาหาร การจัดการความอุดมสมบูรณ์
ของดินและการใส่ปุ๋ยลงไปในดินจึงไม่มีความส�าคัญและมีประโยชน์น้อยมาก
ในระหว่าง พ.ศ. 2542 ถึง พ.ศ. 2556 กรมการข้าวได้ด�าเนินการวิจัยเพื่อจัดท�าเขตศักยภาพ
การผลิตข้าวของประเทศไทย โดยรวบรวมฐานข้อมูลการศึกษารายจังหวัด ประกอบด้วยข้อมูลพื้นที่การ
ปลูกข้าว พันธุ์ข้าว ข้อมูลดิน การผลิตข้าวของเกษตรกร ค�าแนะน�าการผลิตข้าวด้วยเทคโนโลยีที่เหมาะสม
รวมทั้งแผนที่แสดงศักยภาพการผลิตข้าวที่เหมาะสมด้วย และสรุปว่าการเพิ่มศักยภาพการผลิตข้าวโดยน�า
ความเหมาะสมของพื้นที่ต่อการปลูกข้าวมาจัดระดับความอุดมสมบูรณ์ ร่วมกับการออกส�ารวจระดับ
ผลผลิตที่ได้จากวิธีการที่เกษตรกรปฏิบัติ จากนั้นก็แนะน�าเทคโนโลยีที่เหมาะสม ตั้งแต่การใช้พันธุ์ข้าว
วิธีปลูก การควบคุมดูแลวัชพืช การใช้ปุ๋ยตามผลการวิเคราะห์ดิน สามารถเพิ่มผลผลิตข้าวของประเทศ
ได้สูงสุดร้อยละ 60 หรือเฉลี่ยร้อยละ 20 (ส�านักวิจัยและพัฒนาข้าว, 2556)
ั
46 ประวติการปลูกข้าว และข้าวกับสภาพแวดล้อม ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว
