Page 64 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร

1) คว�มเสื่อมโทรมของดิน

2) สภ�พคว�มจำ�เป็นที่ต้องใช้ส�รฆ่�ศัตรูพืชที่มีร�ค�สูงขึ้น ในขณะที่ศัตรูพืชได้ปรับตัวให้ส�ม�รถ
ทนท�นต่อส�รเคมีชนิดเดิม
3) คว�มจำ�เป็นที่ต้องพึ่งพ�ระบบร�ชก�ร หรือระบบกลุ่มเกษตรกรที่ไม่มีประสิทธิภ�พ ทำ�ให้

ค่�ใช้จ่�ยด้�นก�รตล�ดเพิ่มขึ้น
ปัจจัยเหล่�นี้จะทำ�ล�ยทั้งเสถียรภ�พและคว�มยั่งยืนของระบบนิเวศเกษตร หรือเป็นปัจจัย

ลบที่ดึงลูกบอลจ�กจุด A ลงม�ยังจุด B นอกจ�กนี้ระบบนิเวศเกษตรอ�จข�ดคว�มยั่งยืน เนื่องจ�กไม่อ�จ
รักษ�ระดับผลผลิตไว้ได้ เพร�ะปัญห�คว�มแห้งแล้งซำ้�ซ�ก มีศัตรูพืชชนิดใหม่ซึ่งทนต่อส�รเคมีที่ใช้ต�ม
ปรกติ ร�ค�ปัจจัยก�รผลิตแพงขึ้น ก�รแข่งขันในตล�ดที่ไม่เป็นธรรม หรือคว�มล้มเหลวด้�นก�รส่งออก

อย่�งไรก็ต�ม คว�มยั่งยืนอ�จมีคว�มหม�ยที่สอง เรียกสิ่งนี้ว่�คว�มยืดหยุ่น (resilience) ซึ่งเกี่ยวข้อง
กับก�รทนท�นต่อก�รรบกวนจ�กปัจจัยภ�ยนอก คว�มยืดหยุ่นเป็นสภ�พที่อยู่กึ่งกล�งระหว่�งก�รมี

เสถียรภ�พ (stability) กับคว�มยั่งยืนภ�ยใน (internal sustainability) ดังภ�พที่ 2.12 คว�มยั่งยืน
ภ�ยในหม�ยถึงคว�มยั่งยืนอันเกิดจ�กสมบัติขององค์ประกอบภ�ยในระบบ รวมทั้งอันตรกิริย�ระหว่�ง
องค์ประกอบเหล่�นั้น ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อคว�มยั่งยืนด้�นผลิตภ�พของระบบนิเวศเกษตร

คว�มยั่งยืน
เสถียรภ�พ
คว�มยั่งยืน
คว�มยืดหยุ่น จ�กภ�ยใน

คว�มต้�นท�นจ�กก�รกระทบ

ภ�พที่ 2.12 คว�มสัมพันธ์ของคว�มยืดหยุ่น (resilience) เสถียรภ�พ (stability)
กับคว�มยั่งยืนภ�ยใน (internal sustainability)

คว�มยืดหยุ่นมีส่วนคล้�ยคลึงกับทั้งเสถียรภ�พและคว�มยั่งยืนดังนี้

1) คว�มยืดหยุ่น มีคว�มคล้�ยคลึงกับ “เสถียรภ�พ” ตรงที่คว�มยืดหยุ่นมีคว�มเกี่ยวข้องกับ
ก�รผลิต ซึ่งตอบสนองต่อผลกระทบจ�กภ�ยนอก

2) คว�มยืดหยุ่น มีคว�มคล้�ยคลึงกับ “คว�มยั่งยืน” ตรงที่คว�มยืดหยุ่นมีคว�มเกี่ยวข้องกับ
ก�รคงระดับของก�รผลิต

60 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย