Page 60 -
P. 60
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
อย่�งไรก็ต�ม เมื่อมีก�รประเมินผลของระบบนิเวศเกษตรในแต่ละด้�น จ�กสมบัติต่�งๆ พบว่�
ผลก�รประเมินสมบัติอย่�งหนึ่งอ�จมีได้หล�ยคว�มหม�ยหรือหล�ยมิติหรือพหุมิติ (multi-dimension)
ดังนั้นก�รใช้สมบัติของระบบนิเวศเกษตรแต่ละอย่�งในก�รประเมินก�รผลิตของระบบ ก็อ�จแสดงผลได้
หล�ยคว�มหม�ยเช่นเดียวกัน ในหัวข้อนี้จะกล่�วถึง 3 เรื่อง คือ ผลิตภ�พ เสถียรภ�พและคว�มยั่งยืน
10.1 ผลิตภ�พมีลักษณะพหุมิติ (multi-dimensional character of productivity)
ก�รวัดผลิตภ�พของก�รผลิตพืชโดยทั่วไป ใช้หน่วยปริม�ณผลผลิตที่ได้ต่อพื้นที่ต่อเวล� เช่น
ตัน/ไร่/ปี แต่เมื่อพิจ�รณ�โดยละเอียดจะเห็นได้ว่� ระบบนิเวศเกษตรมีผลผลิตหล�ยแบบเพื่อก�รใช้
ประโยชน์ที่แตกต่�งกัน ก�รวัดจึงต้องแสดงข้อมูลเพื่อให้เห็นคว�มเชื่อมโยงระหว่�งผลผลิตกับปัจจัยก�ร
ผลิตแต่ละชนิด (ต�ร�งที่ 2.3) คือ
1) ด้�นสิ่งเข้� มีพื้นที่ แรงง�น พลังง�น วัสดุที่ต่�งๆ และเงินลงทุนสำ�หรับปัจจัยก�รผลิต
2) ด้�นผลผลิต ก็ส�ม�รถแจกแจงข้อมูลต่อไปนี้
(1) ปริม�ณผลผลิตและมูลค่�ในรูปเงินตร�ที่ได้จ�กก�รข�ยผลผลิตเชิงเศรษฐกิจ
(2) คุณภ�พผลผลิตในด้�นโภชน�ก�ร ได้แก่พลังง�น วิต�มิน เกลือแร่ และกรดอะมิโน
(3) นำ้�หนักมวลชีวภ�พของเศษซ�กพืชและสัตว์ที่นำ�ม�ใช้เป็นปุ๋ยอินทรีย์ พลังง�นที่ได้จ�ก
เศษไม้และซ�กพืชที่นำ�ม�เป็นเชื้อเพลิง เป็นต้น
ต�ร�งที่ 2.3 ข้อมูลสำ�คัญบ�งอย่�ง ที่ทำ�ให้ได้เกิดพหุมิติในก�รประเมินผลิตภ�พของระบบนิเวศเกษตร
ก�รวัดผลิตภ�พ (measure of productivity) รูปของสิ่งเข้� (input form)
มวลชีวภ�พ (biomass) พื้นที่ (land area)
คุณค่�ของอ�ห�ร (food value) แรงง�น (labor)
พลังง�น (energy) วัสดุต่�งๆ (materials)
มูลค่�เป็นเงินตร� (monetary value) พลังง�น (energy)
เงินสด (cash)
คว�มสำ�คัญของค่�วัดต่�งๆ ก็คือ ก�รผลิตของระบบนิเวศเกษตรอ�จมีค่�สูงเมื่อวัดด้วยวิธีหนึ่ง
แต่ได้ค่�ตำ่�เมื่อวัดด้วยวิธีอื่น เช่น ก�รปลูกกล้วยไม้ให้ผลผลิตซึ่งมีมูลค่�เชิงเงินตร�สูงแต่ได้มวลชีวภ�พตำ่�
ก�รปลูกเผือกให้ผลผลิตเชิงมวลสูง มีคุณค่�เชิงโภชน�ก�รป�นกล�งแต่มูลค่�ด้�นเงินตร�ต่อมวล (บ�ท/
กิโลกรัม) ตำ่�กว่�กล้วยไม้ ดังนั้นก�รเปรียบเทียบก�รผลิตของระบบนิเวศเกษตรแต่ละระบบจะมีคว�มหม�ย
เมื่อใช้หน่วยในก�รวัดและเปรียบเทียบที่ชัดเจน นอกจ�กนี้ ก�รใช้ข้อมูลที่มีลักษณะและหน่วยเหมือนกัน
56 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
