Page 63 -
P. 63
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
เพื่อยังชีพ (subsistence) ซึ่งให้ผลผลิตสมำ่�เสมอ ถือว่�เป็นระบบที่มีเสถียรภ�พ แต่ถ้�ผลิตเพื่อก�รค้�
อ�จไม่มีเสถียรภ�พ ห�กร�ค�ข้�วโพดและปัจจัยก�รผลิตมีคว�มแปรปรวนม�ก เนื่องจ�กทำ�ให้มีคว�ม
ผันผวนด้�นร�ยได้สุทธิสูงจนข�ดทุนและผลิตต่อไปไม่ได้
คว�มเสื่อมของดิน
ปัจจัยก�รผลิต
A และก�รจัดก�รดิน
ผลผลิต
B
ก�รเปลี่ยนแปลงของผลิตภ�พดิน
ภ�พที่ 2.11 แบบจำ�ลองลูกบอลและภูมิทัศน์ (landscape) เพื่ออธิบ�ยหลักก�รของเสถียรภ�พ (stability)
และคว�มยั่งยืน (stability) ด้�นผลิตภ�พของระบบนิเวศ
10.2.2 คว�มยั่งยืน (sustainability) ของระบบนิเวศเกษตร หม�ยถึงระบบที่ส�ม�รถให้
ผลผลิตระดับหนึ่งตลอดช่วงเวล�ของก�รผลิต (ภ�พที่ 2.10) ในภ�พที่ 2.11 คว�มยั่งยืนหม�ยถึง
ก�รจัดก�รฟ�ร์มที่ช่วยให้ก�รทำ�หน้�ที่ของระบบนิเวศเกษตรคงอยู่ได้ (ของระดับผลิตภ�พ) ที่จุด A โดย
ไม่เปลี่ยนแปลง แม้ว่�กระบวนก�รต่�งๆ ในระบบนิเวศธรรมช�ติมีแนวโน้มที่จะฉุดรั้งให้ผลิตภ�พลงม�สู่
จุด B ก็ต�ม เนื่องจ�กคว�มยั่งยืนเชื่อมโยงอยู่กับผลิตภ�พของระบบ ก�รวัดคว�มยั่งยืนจึงวัดได้หล�ยวิธี
และเกี่ยวพันกับก�รวัดผลิตภ�พของระบบนิเวศเกษตร ดังนั้นระบบนิเวศเกษตรอ�จมีคว�มยั่งยืนสูงเมื่อ
วัดด้วยวิธีหนึ่ง แต่อ�จมีคว�มยั่งยืนตำ่�เมื่อวัดด้วยวิธีอื่น
ก�รที่สมบัติด้�นคว�มยั่งยืนมีลักษณะพหุมิติ ส่วนม�กเกิดจ�กก�รใส่สิ่งเข้�บ�งประก�รอย่�ง
ต่อเนื่องทุกครั้งที่ปลูกพืชรุ่นใหม่ เพื่อรักษ�ระดับผลผลิตให้ได้ระดับเดิมต่อไป เช่น คว�มจำ�เป็นที่ต้อง
ใส่ปุ๋ยเพื่อคงระดับผลผลิตต่อไร่เอ�ไว้ กรณีนี้ผลิตภ�พของระบบจะมีคว�มยั่งยืน แม้ว่�ปริม�ณผลผลิต
ต่อหน่วยก�รลงทุนไม่มีเสถียรภ�พ นอกจ�กนี้ก�รมีวัชพืชหน�แน่นขึ้นกว่�เดิม และก�รควบคุมวัชพืช
เหล่�นั้นต้องใช้แรงง�นม�กขึ้น จึงส�ม�รถรักษ�ระดับผลผลิตต่อไร่ไว้ได้เหมือนเดิม เมื่อผลผลิตที่ได้เท่�เดิม
แต่ใช้แรงง�นม�กขึ้น อัตร�ส่วนผลผลิต : แรงง�นที่ใช้ย่อมมีค่�ลดลง สำ�หรับปัญห�เชิงนิเวศและสังคม
บ�งอย่�งที่สะสมกันม�น�น ก็อ�จทำ�ให้ระบบนิเวศเกษตรไม่มีคว�มยั่งยืน เช่น
สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย 59
