Page 66 -
P. 66
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
นอกจ�กนี้ยังมีสมบัติด้�นโครงสร้�งของระบบนิเวศเกษตรที่สมควรได้รับก�รพิจ�รณ� 10 ประก�ร คือ
1) คว�มถี่ของก�รปลูก (จำ�นวนครั้งของก�รปลูกต่อปี)
2) คว�มหล�กหล�ยของพันธุ์พืชปลูก
3) ลำ�ดับก�รปลูกพืชแต่ละชนิดในช่วงเวล�ที่กำ�หนด ซึ่งรวมถึงลำ�ดับก�รปลูกพืชซึ่งเลียนแบบ
ก�รเปลี่ยนแปลงแทนที่ในระบบนิเวศธรรมช�ติ (natural ecological successions)
4) รูปแบบก�รปลูกพืชร่วมกัน (inter-planting pattern) แบบคละหรือแยกกลุ่มกระจ�ยใน
พื้นที่ (mosaic)
5) คว�มถี่ คว�มสมดุลและคว�มน่�เชื่อถือในก�รเลือกใช้ส�รเคมีในก�รเกษตร
6) ดุลพินิจในก�รไม่ใช้ปัจจัยก�รผลิตเกินคว�มจำ�เป็น
7) ก�รพึ่งพ�ตนเองด้�นปัจจัยก�รผลิตและก�รตล�ด
8) ธรรมช�ติของสังคมที่มีบทบ�ทควบคุมกิจกรรมด้�นก�รเกษตร
9) ธรรมช�ติของช่องท�งเพื่อก�รกระจ�ยส�รสนเทศท�งวิช�ก�ร
10) ก�รใช้สิ่งมีชีวิตที่ไม่ใช่พืชปลูกในระบบนิเวศเกษตร เช่น เชื้อร�ไมคอร์ไรซ�และจุลินทรีย์
ตรึงไนโตรเจน
ตัวอย่�งเหล่�นี้ชี้ให้เห็นว่�สมบัติด้�นโครงสร้�งของระบบนิเวศเกษตรส�ม�รถปรับตัวได้ เมื่อ
แต่ละส่วนของโครงสร้�งมีบทบ�ทร่วมกันและผูกโยงกลมกลืนเป็นสมบัติของระบบ ก็ส�ม�รถแสดงหน้�ที่
ของระบบนิเวศเกษตรได้
10.4 โครงสร้�งของระบบนิเวศเกษตรและคว�มส�ม�รถในก�รปรับตัว (adaptability)
ในระบบนิเวศเกษตรนั้น ควรจะมีอะไรบ�งอย่�งซึ่งทำ�หน้�ที่เชื่อมโยงระหว่�งสมบัติของระบบ
นิเวศเกษตรกับก�รผลิต จึงควรมองห�สมบัติของระบบนิเวศเกษตรอันส�ม�รถทำ�หน้�ที่ นอกเหนือจ�ก
ส่วนซึ่งเกี่ยวข้องกับก�รผลิต สมบัตินั้นคือคว�มส�ม�รถในก�รปรับตัว (adaptability) อันเป็นสมบัติ
เชิงหน้�ที่ (functional property) ของระบบในก�รปรับตัวให้เข้�กับสถ�นก�รณ์ ซึ่งช่วยเชื่อมโยงและ
เติมเต็มช่องว่�งระหว่�งโครงสร้�งและก�รผลิตของระบบนิเวศเกษตร (ภ�พที่ 2.13) คว�มส�ม�รถในก�ร
ปรับตัวของระบบ ทำ�ให้เกิดทั้งเสถียรภ�พและคว�มยืดหยุ่น คือช่วยให้ระบบนิเวศเกษตรมีขีดคว�ม
ส�ม�รถในก�รตอบสนองต่อก�รรบกวน โดยระบบนั้นยังคงทำ�หน้�ที่ต่อไป จนเกิดก�รผลิตได้ในระดับที่
น่�พอใจ ในขณะเดียวกันก็ยังรักษ�ระดับคว�มส�ม�รถในก�รกระจ�ยก�รผลิต (สร้�งคว�มยุติธรรม) ได้
ระดับหนึ่งเช่นกัน สำ�หรับเรื่องคว�มยั่งยืนภ�ยใน (internal sustainability) ของระบบนั้น ต้องประกอบ
ด้วยคว�มส�ม�รถในก�รปรับตัวด้วย เพร�ะคว�มส�ม�รถดังกล่�วมีคว�มสำ�คัญ 2 ประก�ร คือ
1) ช่วยยับยั้งหรือหยุดคว�มเสียห�ยจ�กผลกระทบใดๆ ที่มีต่อทรัพย�กรสำ�คัญที่ใช้ในก�รผลิต
เช่น ดิน
2) ก�รที่ระบบนิเวศเกษตรส�ม�รถปรับตัวได้ ย่อมตอบสนองต่อปัจจัยที่ส่งเสริมและทำ�ให้ก�ร
ผลิตดีขึ้นด้วย
62 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
