Page 62 -
P. 62
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
มีเสถีียรภ�พและยั่งยืน มีเสถีียรภ�พแต่ไม่ยั่งยืน
ผลผลิต ผลผลิต
เวล� เวล�
ไม่มีเสถีียรภ�พแต่ยั่งยืน ไม่มีเสถียรภ�พและไม่ยั่งยืน
ผลผลิต ผลผลิต
เวล� เวล�
ภ�พที่ 2.10 คว�มหม�ยของเสถียรภ�พ (stability) และคว�มยั่งยืน (stability) ในช่วงเวล� (time) ของก�รผลิต
แม้คว�มหม�ยของ “เสถียรภ�พ” ค่อนข้�งเป็นน�มธรรม แต่อ�จอธิบ�ยเชิงเปรียบเทียบกับ
ก�รเคลื่อนที่ของลูกบอลบนเนินล�ด (ภ�พที่ 2.11) โดยให้ตำ�แหน่งของลูกบอลบนเนินล�ดแทนเรื่องร�ว
ในแง่มุมต่�งๆ ของก�รก่อรูปเป็นระบบนิเวศเกษตร ตลอดจนหน้�ที่และก�รผลิตของระบบดังกล่�ว จุด A
แทนสภ�พโดยเฉลี่ยของระบบนิเวศเกษตร (รวมทั้งก�รผลิตของระบบด้วย) โดยธรรมช�ติลูกบอลมีแนว
โน้มที่จะไหลลงต�มแนวล�ดด้วยแรงดึงของคว�มถ่วงอยู่เสมอ แต่มีสิ่งคำ้�ยันไว้ไม่ให้ไหลลงตำ่�ถึงจุด B
เปรียบเหมือนระบบนิเวศเกษตรที่ยังมีผลิตภ�พในระดับหนึ่ง (ที่จุด A) อย่�งต่อเนื่อง เพร�ะใช้ปัจจัย
ก�รผลิตและก�รจัดก�รฟ�ร์มช่วยคำ้�ชูไว้ แต่ผลิตภ�พก็ส�ม�รถขยับขึ้นลงได้บ้�งเมื่อได้รับผลกระทบ
ซึ่งเปรียบเหมือนเสถียรภ�พของลูกบอล แต่ลูกบอลก็เคลื่อนที่หรือขยับไปม�ในระยะที่ไม่ห่�งจ�กจุด A
ม�กนัก โดยก�รเคลื่อนที่ไปม�ดังกล่�วเกิดจ�กผลกระทบที่ไม่รุนแรงเกินไป ห�กมีก�รเคลื่อนที่น้อย
เพียงใด (มีคว�มผันผวนของผลิตภ�พเล็กน้อย) ก็ถือว่�มีเสถียรภ�พสูงเพียงนั้น สำ�หรับปัจจัยซึ่งมีแนวโน้ม
ที่จะดึงผลิตภ�พของระบบนิเวศเกษตรให้ตำ่�ลง ได้แก่คว�มเสื่อมของดินและปัจจัยด้�นลบต่�งๆ ที่เกิดขึ้น
ในกระบวนก�รผลิต
เนื่องจ�กเสถียรภ�พของระบบนิเวศเกษตรมีคว�มเชื่อมโยงอยู่กับผลิตภ�พของระบบ ดังนั้น
เสถียรภ�พจึงเป็นสมบัติที่ลักษณะพหุมิติเช่นเดียวกัน กล่�วคือระบบนิเวศเกษตรระบบหนึ่งจะมีเสถียรภ�พ
สูงเมื่อวัดผลิตภ�พในบ�งด้�น แต่เมื่อวัดในด้�นอื่นอ�จแสดงว่�มีเสถียรภ�พตำ่� เช่น ก�รผลิตข้�วโพด
58 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
