Page 59 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร

อย่�งไรก็ต�ม ห�กมีก�รเพิ่มส�รอ�ห�รในนำ้�เกินระดับปรกติ ส�หร่�ยจะเจริญเติบโตเร็วม�ก
จึงปกคลุมผิวนำ้�จนพืชนำ้�ไม่ได้รับแสงและต�ยไป นอกจ�กนี้ ก�รที่ส�หร่�ยเจริญเติบโตเร็วกว่�ผู้บริโภค

เช่น ปล� ส�หร่�ยส่วนม�กจึงต�ยไปเองโดยไม่ถูกกินซึ่งเป็นสภ�พที่ผิดปรกติ จ�กส�เหตุทั้งสองประก�ร
ดังกล่�ว ทำ�ให้เกิดก�รสะสมเศษซ�กอินทรีย์ในนำ้�ม�กขึ้น สำ�หรับตะกอนนำ้�เสียจ�กชุมชนนั้นเพิ่มเศษ
ซ�กอินทรีย์ให้สูงขึ้นอย่�งต่อเนื่อง ในสภ�พดังกล่�วจุลินทรีย์ผู้ย่อยสล�ยซึ่งเป็นประเภทใช้ออกซิเจนจะ

เพิ่มปริม�ณอย่�งรวดเร็ว และใช้ออกซิเจนในนำ้�เพื่อก�รห�ยใจจนหมด เนื่องจ�กอัตร�ก�รใช้สูงกว่�
ปริม�ณออกซิเจนที่ม�จ�กก�รสังเคร�ะห์แสงของพืชนำ้�และส�หร่�ย และที่แพร่จ�กบรรย�ก�ศลงไปในนำ้�

เมื่อนำ้�ข�ดออกซิเจน สัตว์นำ้�ทั้งหมดก็ต�ย แบคทีเรียที่ไม่ใช้ออกซิเจนจึงเพิ่มปริม�ณม�กขึ้นไปอีกและ
ปลดปล่อยส�รที่เป็นพิษออกม�ในนำ้�ด้วย
คว�มต้องก�รออกซิเจนท�งชีวภ�พ (biological oxygen demand, BOD) หรือ คว�มต้องก�ร

ออกซิเจนท�งชีวเคมี (biochemical oxygen demand, BOD) คือ อัตร�ก�รใช้ออกซิเจนของนำ้� ค่�นี้
ใช้เป็นตัวชี้วัดสภ�วะส�รอ�ห�รม�กเกิน กล่�วคือห�กมีค่� BOD สูงหม�ยคว�มว่�มีส�รอินทรีย์ในนำ้�และ

จุลินทรีย์ที่ใช้ออกซิเจนม�ก จึงเป็นสภ�วะส�รอ�ห�รม�กเกิน วิธีก�รวัดโดยสังเขป คือ
-3
1) นำ�ตัวอย่�งนำ้�ม�วัดคว�มเข้มข้นของออกซิเจนในนำ้� (หน่วย mg.dm )
2) นำ�ตัวอย่�งนำ้�ดังกล่�วไปเก็บในที่มืด ณ อุณหภูมิ 20 องศ�เซลเซียสเป็นเวล� 5 วันแล้ววัด

คว�มเข้มข้นของออกซิเจนในนำ้�อีกครั้งหนึ่ง
คว�มแตกต่�งระหว่�งค่�ทั้งสองคือค่� BOD (หน่วย mg.dm ) ห�กมีค่�สูงขึ้นม�กแสดงว่�นำ้�
-3
มีภ�วะมลพิษสูง เช่น ค่� BOD ของนำ้�สะอ�ดมีค่� 3 mg.dm แต่นำ้�ที่มีภ�วะมลพิษ BOD 10 mg.dm
-3
-3
สำ�หรับตะกอนนำ้�เสียใหม่ๆ (new sewage) มีค่�สูงถึง 300 mg.dm -3
อย่�งไรก็ต�มห�กไม่มีส�รอ�ห�รต่�งๆ เพิ่มเข้�ม�ในระบบชลนิเวศนำ้�อีก ค่� BOD ของนำ้�จะ

ค่อยๆ ลดลง จ�กก�รที่ออกซิเจนค่อยๆ เพิ่มขึ้นในนำ้�โดยก�รแพร่จ�กอ�ก�ศ ทำ�ให้ระบบชลนิเวศนั้น
ค่อยๆ ดีขึ้นอย่�งช้�ๆ

10. ก�รประเมินสมบัติของระบบนิเวศเกษตร
ดังที่ได้กล่�วไว้ในข้อ 5 ว่� สมบัติของระบบนิเวศเกษตรมี 5 ประก�ร (Marten, 2004; Smith

et al., 2000) คือ
1) ผลิตภ�พ (productivity)

2) เสถียรภ�พ (stability)
3) คว�มยั่งยืน (sustainability)
4) คว�มยุติธรรม (equitability)

5) อิสรภ�พหรือสภ�วะอัตโนวัติ (autonomy)

สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย 55