Page 56 -
P. 56
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
3) ก�รปลูกพืชเหลื่อมฤดู (relay cropping) คือ ก�รเริ่มปลูกพืชชนิดที่สองแทรกลงไประหว่�ง
แถวพืชชนิดแรกก่อนก�รเก็บเกี่ยวพืชชนิดแรก (ภ�พที่ 2.8)
ระบบก�รปลูกพืชที่กล่�วม�นี้ ช่วยเพิ่มคว�มหล�กหล�ยท�งชีวภ�พในมิติของพื้นที่และเวล�
จึงยับยั้งคว�มต่อเนื่องของวงจรชีวิตศัตรูพืชจ�กก�รเปลี่ยนชนิดพืชอ�ศัย นอกจ�กนี้พืชยังดูดใช้ธ�ตุ
อ�ห�รจ�กแต่ละระดับชั้นดินต่�งกัน เพร�ะระบบร�กต่�งกัน และพืชต่�งชนิดมีคว�มต้องก�รธ�ตุอ�ห�ร
และคว�มส�ม�รถในก�รแสวงห�ธ�ตุอ�ห�รต่�งกัน ก�รปลูกพืชตระกูลถั่วแทรกในระบบก�รปลูกพืชจะ
ช่วยเพิ่มไนโตรเจนให้แก่ดิน
9.2 ก�รใช้ปุ๋ย
โดยทั่วไปพืชปลูกในพื้นที่ก�รเกษตรมักข�ดธ�ตุอ�ห�ร โดยเฉพ�ะอย่�งยิ่งธ�ตุอ�ห�รหลัก ห�ก
ใช้ปุ๋ยอย่�งถูกต้องจะแก้ปัญห�ก�รข�ดธ�ตุอ�ห�รที่ตรงจุด และช่วยเพิ่มผลผลิตพืชได้อย่�งมีประสิทธิภ�พ
หลักก�รใช้ปุ๋ยมี 4 ประก�ร คือ
(1) ชนิดปุ๋ยถูกต้อง (right kind) คือ ปุ๋ยมีธ�ตุอ�ห�รตรงกับที่ดินข�ดแคลน
(2) อัตร�ปุ๋ยถูกต้อง (right rate) คือ กำ�หนดอัตร�ปุ๋ยให้สอดคล้องกับระดับคว�มข�ดแคลน
ของดิน
(3) กำ�หนดช่วงเวล�ใส่ถูกต้อง (right time) คือ แบ่งใส่ในแต่ละระยะก�รเจริญเติบโตอย่�ง
เหม�ะสมกับคว�มต้องก�รธ�ตุอ�ห�รของพืช
(4) ใส่ในดินบริเวณที่เหม�ะสม (right place) เพื่อให้ร�กพืชดูดธ�ตุอ�ห�รในปุ๋ยไปใช้อย่�งมี
ประสิทธิภ�พ
สำ�หรับปุ๋ยเคมีซึ่งประกอบด้วยธ�ตุหลัก ธ�ตุรองและ/หรือจุลธ�ตุนั้น เมื่อใช้อย่�งถูกต้องต�ม
หลัก 4 ประก�รข้�งต้น จะเป็นประโยชน์อย่�งม�กในก�รปรับปรุงคว�มอุดมสมบูรณ์ของดิน แต่ถ้�ใช้ไม่
ถูกต้องจะทำ�ให้เกิดผลเสีย 2 ประก�ร คือ
1) สมดุลของธ�ตุอ�ห�รเสียไป คือ บ�งธ�ตุมีในดินม�กเกิน ในขณะที่บ�งธ�ตุมีน้อยเกิน
2) ธ�ตุอ�ห�รจ�กปุ๋ยเคมีซึ่งเป็นรูปที่ละล�ยง่�ยนั้น ห�กถูกชะล้�งไปสะสมในแหล่งนำ้�ปริม�ณ
ม�ก (โดยเฉพ�ะอย่�งยิ่งไนโตรเจนและฟอสฟอรัส) และไปสมทบเข้�กับนำ้�เสียจ�กชุมชน จนเกินสภ�พที่
แหล่งนำ้�จะรองรับได้ อ�จทำ�ให้แหล่งนำ้�เน่�เสียเนื่องจ�กสภ�วะส�รอ�ห�รม�กเกิน (eutrophication)
ซึ่งเป็นปัญห�ที่เกิดขึ้นในบ�งพื้นที่
ส่วนก�รใช้ปุ๋ยในลักษณะผสมผส�นระหว่�งเคมี ปุ๋ยอินทรีย์และปุ๋ยชีวภ�พจะให้ผลดี คือ ปุ๋ย
อินทรีย์ช่วยเพิ่มเติมอินทรียวัตถุในดิน ซึ่งส่งเสริมก�รเจริญเติบโตของจุลินทรีย์หล�ยชนิด ให้เข้�ม�ย่อย
สล�ยและปลดปล่อยธ�ตุอ�ห�รออกม�เป็นประโยชน์ต่อพืชอย่�งช้�ๆ ปุ๋ยชีวภ�พช่วยเพิ่มธ�ตุอ�ห�รต�ม
ชนิดของจุลินทรีย์ (เช่น ใช้ปุ๋ยชีวภ�พไรโซเบียมกับถั่วช่วยเพิ่มไนโตรเจน) แล้วเสริมธ�ตุอ�ห�รที่ดินยัง
ข�ดแคลนด้วยปุ๋ยเคมี
52 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
