Page 110 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร

System
Boundery

External / Internal
potentials

} Soil

ภ�พที่ 4.2 ในทัศนมิติของระบบนิเวศ (ecosystem perspective) ถือว่�ดินเป็นส่วนประกอบของระบบ และ
อยู่ในขอบเขตของระบบ (system boundary) โดยมีจุดเริ่มต้นแบบหนึ่งภ�ยในขอบเขตของระบบนี้ แล้ว
เปลี่ยนแปลงไปตลอดเวล� และมีก�รแลกเปลี่ยนสส�รและพลังง�นระหว่�งภ�ยในระบบกับภ�ยนอก

6. มิติเชิงพื้นที่และเวล�ของระบบนิเวศ
กระบวนก�รของระบบนิเวศและองค์ประกอบของระบบนิเวศ มีคว�มผันแปรอย่�งม�กในเชิง

เวล�และพื้นที่ ก�รรวบรวมกันขึ้นขององค์ประกอบจนเกิดคว�มซับซ้อนในระบบนิเวศ ต�มกระบวนก�รที่
ดำ�เนินไปในมิติเชิงเวล�และพื้นที่ (special and temporal dimensions) นั้น เป็นสิ่งสำ�คัญที่ช่วยให้เกิด
คว�มเข้�ใจในเรื่องโครงสร้�งและก�รทำ�หน้�ที่ของระบบนิเวศ ก�รศึกษ�เชิงนิเวศของนักวิช�ก�รแต่ละ

กลุ่มมีคว�มแตกต่�งกันอยู่บ้�ง เช่น ง�นด้�นคุณภ�พดินให้คว�มสำ�คัญกับก�รศึกษ�เชิงพื้นที่และเวล�
ค่อนข้�งหล�กหล�ย ในเชิงพื้นที่นั้นให้คว�มสนใจตั้งแต่สิ่งที่มีขน�ดวัดด้วยหน่วยมิลลิเมตร เช่น อิทธิพล

ของไรโซสเฟียร์ ไปจนถึงพื้นที่ซึ่งกว้�งย�วนับพันกิโลเมตร เช่น คว�มแปรปรวนของสภ�พดินระหว่�ง
ชีวนิเวศ (biomes) ต่�งๆ ส่วนมิติของเวล�ก็สนใจในสิ่งที่แตกต่�งกันม�ก เช่น ก�รแลกเปลี่ยนไอออน ซึ่ง
ใช้เวล�ในหน่วยของวิน�ที หรือกระบวนก�รที่ใช้เวล�ย�วน�นหล�ยศตวรรษ เช่น ก�รกำ�เนิดดิน (ภ�พ

ที่ 4.3) สำ�หรับบ�งกระบวนก�ร เช่น ก�รดูดซับฟอสเฟตไอออนบนผิวของคอลลอยด์ดิน เกิดขึ้นในมิติ
ของสเกลเวล�และพื้นที่เพียงน้อยนิด เมื่อเทียบกับกระบวนก�รเกิดดินจ�กวัตถุต้นกำ�เนิดที่ทับถมจ�ก

ธ�รนำ้�แข็ง (Carter et al., 1997)
นักวิทย�ศ�สตร์บ�งท่�นได้จัดกลุ่มกระบวนก�รในดินต�มมิติของเวล�ดังนี้ 1) กระบวนก�รที่มี
พลวัตสูง (highly dynamic) เช่น ก�รเคลื่อนย้�ยของธ�ตุอ�ห�รที่ละล�ยได้ 2) กระบวนก�รที่มีพลวัต

เช่น ก�รแลกเปลี่ยนไอออน และ 3) กระบวนก�รที่มีภ�วะสถิต (static) ม�กขึ้น เช่น ก�รปลดปล่อย
ธ�ตุอ�ห�รจ�กก�รผุพังของแร่

106 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย