Page 106 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร

(4) ภ�วะหลั่งส�รยับยั้งก�รเจริญเติบโต (antibiosis : 0 , -) ก�รอยู่ร่วมกันของสิ่งมีชีวิตที่
ฝ่�ยใดฝ่�ยหนึ่งหลั่งส�รม�ยับยั้งก�รเจริญเติบโตของอีกฝ่�ยหนึ่ง

3) แบบเป็นกล�งต่อกัน (neutralism : 0 , 0) เป็นก�รอยู่ร่วมกันของสิ่งมีชีวิตที่ไม่มีฝ่�ยหนึ่ง
ฝ่�ยใดได้หรือเสียประโยชน์ เช่น แมงมุมกับกระต่�ยในทุ่งหญ้�

2.2 อันตรกิริย�ระหว่�งสิ่งไม่มีชีวิต
อันตรกิริย�ระหว่�งสิ่งไม่มีชีวิตมีอยู่ทั่วไป เห็นได้จ�กแผนก�รทดลองด้�นก�รเกษตรบ�งแบบ
ที่ใช้หลักสถิติ จะมีก�รวิเคร�ะห์เพื่อห�อันตรกิริย�ระหว่�งตำ�รับทดลอง (treatments) ตัวอย่�งที่เห็น

ได้ชัดที่สุดคืออันตรกิริย�ระหว่�งธ�ตุอ�ห�ร ซึ่งมี 2 แบบ คือ อันตรกิริย�เชิงส่งเสริมกัน (synergistic
interaction) และอันตรกิริย�เชิงปฏิปักษ์ (antagonistic interaction) (ยงยุทธ, 2552) ดังนี้

1) อันตรกิริย�เชิงส่งเสริมกัน (synergistic interaction) เกิดได้เนื่องจ�ก (1) ธ�ตุอ�ห�รธ�ตุ
หนึ่งช่วยให้อัตร�ก�รดูดของอีกธ�ตุหนึ่งสูงขึ้น และ (2) ธ�ตุอ�ห�รธ�ตุหนึ่งช่วยให้อีกธ�ตุหนึ่งทำ�หน้�ที่ใน
กระบวนก�รเมแทบอลิซึมได้มีประสิทธิภ�พสูงขึ้น

2) อันตรกิริย�เชิงปฏิปักษ์ (antagonistic interaction) (1) ธ�ตุอ�ห�รธ�ตุหนึ่งยับยั้งกลไก
ก�รดูดและก�รเคลื่อนย้�ยอีกธ�ตุหนึ่ง ทำ�ให้อัตร�ก�รดูดและก�รเคลื่อนย้�ยธ�ตุหลังลดลง และ (2)

ธ�ตุอ�ห�รธ�ตุหนึ่งยับยั้งก�รเข้�ทำ�หน้�ที่ในกระบวนก�รเมแทบอลิซึมของอีกธ�ตุหนึ่ง แม้ว่�ธ�ตุหลังนี้
จะมีอยู่ในเซลล์พืช แต่ก็ทำ�หน้�ที่ไม่ได้

3. ภ�พรวมของระบบนิเวศบนบก
ระบบนิเวศบนบกประกอบด้วยดิน นำ้� บรรย�ก�ศ พืชและสิ่งมีชีวิตอื่นๆ สุขภ�พดินหรือ

คุณภ�พดินที่ดีมีคว�มสำ�คัญอย่�งยิ่งต่อคว�มคงอยู่ของระบบนิเวศ หรือก�รฟื้นคืนกลับม�ดีดังเดิม
ห�กระบบนิเวศได้รับผลกระทบจ�กสภ�พต่�งๆ เช่น คว�มแห้งแล้ง ภูมิอ�ก�ศเปลี่ยนแปลง ก�รเข้�ม�
รบกวนของศัตรู และก�รแสวงห�ประโยชน์ของมนุษย์ ซึ่งรวมทั้งก�รเกษตรด้วย จ�กหลักก�รสำ�คัญ

ที่กล่�วว่�คุณภ�พดินขึ้นอยู่กับองค์ประกอบต่�งๆ ของดิน ซึ่งทำ�ให้ดินมีคว�มส�ม�รถในก�รทำ�หน้�ที่
ต่�งๆ หน้�ที่เหล่�นั้นได้แก่ ก�รคำ้�จุนให้พืชเจริญเติบโต (เช่น ควบคุมคว�มเป็นประโยชน์ของนำ้�และ

ธ�ตุอ�ห�ร) ภ�วะบัฟเฟอร์ด้�นสิ่งแวดล้อม (เช่น ควบคุมก�รเคลื่อนย้�ยของธ�ตุต่�งๆ และควบคุม
สิ่งปนเปื้อนในนำ้�และอ�ก�ศ) รวมทั้งก�รทำ�หน้�ที่เป็นแหล่งรวมด้�นพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิต โดยเฉพ�ะ
อย่�งยิ่งจุลินทรีย์และเมล็ดพืช

ดิน (soil) หรือ ปฐพีภ�ค (pedosphere) เป็นส่วนที่เกิดจ�กก�รตัดกันระหว่�งธรณีภ�ค
(lithosphere), อุทกภ�ค (hydrosphere), บรรย�ก�ศ (atmosphere), ชีวภ�ค (biosphere) และ

มนุษยภ�ค (noösphere) สำ�หรับคำ� “มนุษยภ�ค” นั้น มีผู้บัญญัติคำ�นี้เพื่อแยกบทบ�ทของมนุษย์จ�ก
ชีวภ�คทั่วไป เพื่อให้ “มนุษยภ�ค” รวมเอ�อิทธิพลของกระบวนก�รต่�งๆ ที่มนุษย์ก่อให้เกิดขึ้นในโลก
โดยเฉพ�ะอย่�งยิ่งระบบก�รเกษตร ส่วน “นิเวศภ�ค (ecosphere)” เป็นคำ�ที่บัญญัติขึ้นใหม่เพื่อให้

102 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย