Page 102 -
P. 102
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
1) ส่วนประกอบที่ไม่มีชีวิต มี 3 ส่วน คือ 1) ส�รอนินทรีย์ ได้แก่ หินและแร่ธ�ตุอ�ห�รในดิน
ค�ร์บอนไดออกไซด์ ออกซิเจน และนำ้� 2) ส�รอินทรีย์ ได้แก่ ค�ร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน และ
อินทรียวัตถุในดิน ฯลฯ และ 3) สภ�พแวดล้อมท�งก�ยภ�พ ได้แก่ อุณหภูมิ แสง คว�มชื้น สภ�พ
กรด-ด่�ง และคว�มเค็มของดินและนำ้�
2) ส่วนประกอบที่มีชีวิต คือ ผู้ผลิต ผู้บริโภค และผู้ย่อยสล�ย ดังนี้
(1) ผู้ผลิต คือ สิ่งมีชีวิตที่ส�ม�รถนำ�พลังง�นจ�กแสงอ�ทิตย์ม�สังเคร�ะห์อ�ห�รขึ้นได้เอง
โดยใช้ธ�ตุอ�ห�รและสส�รที่มีอยู่ต�มธรรมช�ติ ได้แก่ พืชสีเขียว แพลงค์ตอนพืช และแบคทีเรียบ�งชนิด
ก�รผลิตของผู้ผลิตคือพืชนั้นมี 2 ลักษณะ คือ 1) เป็นไปต�มธรรมช�ติ และ 2) เป็นระบบที่มนุษย์จัดก�ร
คือก�รผลิตพืช ซึ่งเป็นกระบวนก�รสร้�งผลผลิตเชิงเศรษฐกิจจ�กพืช โดยมีก�รจัดก�รดิน นำ้� และพืช
ตลอดจนก�รควบคุมศัตรูพืชด้วย
(2) ผู้บริโภค คือ สิ่งมีชีวิตที่กินสิ่งมีชีวิตอื่นๆ เป็นอ�ห�รแบ่งได้เป็น 3 ประเภท คือ 1)
สิ่งมีชีวิตที่กินพืชเป็นอ�ห�ร เช่น วัว คว�ย กระต่�ย และปล�ที่กินพืชเล็กๆ 2) สิ่งมีชีวิตที่กินสัตว์อื่นเป็น
อ�ห�ร เช่น เสือ สุนัข กบ สุนัขจิ้งจอก และ 3) สิ่งมีชีวิตที่กินทั้งพืช และสัตว์ เช่น มนุษย์
จ�กส่วนประกอบที่มีชีวิต 2 ส่วนนี้ พืชคือผู้ผลิตอ�ห�รลำ�ดับแรก เป็นจุดแรกของห่วง
โซ่อ�ห�ร สำ�หรับผู้ที่กินผู้ผลิตเรียกว่�ผู้บริโภค ซึ่งมีหล�ยระดับ ดังนั้นสิ่งมีชีวิตหนึ่งจึงอ�จเป็นผู้บริโภคได้
หล�ยระดับด้วย ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับชนิดของอ�ห�รที่สิ่งมีชีวิตนั้นกิน เช่น คนกินถั่ว คนเป็นผู้บริโภคอันดับหนึ่ง
แต่วัวกินหญ้�แล้วคนกินเนื้อวัว กรณีนี้ถือว่�วัวเป็นผู้บริโภคอันดับหนึ่งหรือปฐมภูมิ ส่วนคนเป็นผู้บริโภค
อันดับสองหรือทุติยภูมิ
(3) ผู้ย่อยสล�ย เป็นพวกที่มีบทบ�ทในก�รย่อยสล�ยซ�กสิ่งมีชีวิต จ�กเดิมที่เป็นชิ้นใหญ่
ให้กล�ยเป็นชิ้นเล็ก แล้วสล�ยลงไปจ�กส�รอินทรีย์โมเลกุลใหญ่ให้มีโมเลกุลขน�ดเล็กลง นอกจ�กนั้นยัง
แปรสภ�พส�รอินทรีย์บ�งชนิด เช่น กรดอะมิโน ให้เป็นแอมโมเนียซึ่งเป็นส�รอนินทรีย์ด้วยกระบวนก�ร
มินเนอร�ลไลเซชัน (mineralization) ก�รดำ�รงชีวิตของสิ่งมีชีวิตต่�งๆ ในธรรมช�ติมีคว�มเกี่ยวข้องกัน
คว�มสัมพันธ์ระหว่�งสิ่งมีชีวิตทั้ง 3 กลุ่มของระบบนิเวศ มีก�รถ่�ยเทพลังง�นเป็นทอดจ�กผู้ผลิตสู่
ผู้บริโภคและผู้ย่อยสล�ย ก�รไหลเวียน และก�รส่งต่อพลังง�นเป็นทอดๆ หรือปร�กฏก�รณ์ที่ “สิ่งมีชีวิต
ชนิดหนึ่งกินสิ่งมีชีวิตอีกชนิดหนึ่งเพื่อก�รดำ�รงชีวิต” นี้ เรียกว่�โซ่อ�ห�ร และในโซ่อ�ห�รก็มิได้มีเพียง
โซ่เดียว แต่หล�ยโซ่มีคว�มเชื่อมโยง เกี่ยวกันและไขว้กันไปม� ซึ่งเรียกว่�ส�ยใยอ�ห�ร
2. อันตรกิริย�
อันตรกิริย� (interaction) หม�ยถึงก�รกระทำ�ที่เกิดขึ้นระหว่�งวัตถุหรือระหว่�งสิ่งมีชีวิตใน
ชุมชีพสองหรือม�กกว่�สองอย่�ง และก�รกระทำ�ต่อกันนั้นมีผลซึ่งกันและกัน ในที่นี้จะแบ่งอันตรกิริย�
ต�มธรรมช�ติของสิ่งที่กระทำ�ต่อกันเป็น 2 แบบ คือ (1) อันตรกิริย�ระหว่�งสิ่งมีชีวิต และ (2) อันตรกิริย�
ระหว่�งสิ่งไม่มีชีวิต
98 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
