Page 108 -
P. 108
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
1) กล่�วถึงในเชิงพรรณน� โดยอธิบ�ยว่�อะไรเกิดขึ้นบ้�ง ซึ่งเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นแล้ว ก�รศึกษ�
ลักษณะของหน้�ตัดดิน และคว�มสัมพันธ์ระหว่�งลักษณะของดินกับวัตถุต้นกำ�เนิดดิน พืชพรรณ ภูมิอ�ก�ศ
และภูมิประเทศนั้น คว�มรู้จ�กก�รศึกษ�ดังกล่�วมักเป็นเชิงพรรณน�ประกอบกับข้อมูลเชิงปริม�ณ
2) กล่�วถึงในเชิงกำ�หนดแนวท�ง เป็นก�รระบุว่�สิ่งนั้นส�ม�รถทำ�ให้เกิดขึ้นจริงได้อย่�งไร
จึงกล่�วครอบคลุมถึงปัจจัยต่�งๆ ที่เกี่ยวข้อง ขณะเดียวกันก็วิเคร�ะห์เกี่ยวกับปัจจัยที่ส่งเสริมและเป็น
ตัวขัดขว�งก�รเกิดขึ้นของสิ่งนั้น แล้วจึงชี้ถึงแนวท�งที่เป็นจริงได้ม�กที่สุดภ�ยใต้เงื่อนไขดังกล่�ว
4.1 ระบบนิเวศเชิงพรรณน�
ในก�รศึกษ�เกี่ยวกับก�รผลิตพืช ผู้ศึกษ�จะมองดินในฐ�นะที่เป็นตัวกล�งซึ่งส่งเสริมก�รเจริญ
เติบโตของพืช จึงทำ�ก�รทดลองด้�นคว�มอุดมสมบูรณ์ของดิน ก�รปลูกพืชหมุนเวียน วิธีก�รไถพรวน เพื่อ
ห�วิธีที่จะทำ�ให้ผลผลิตสูงต�มที่ต้องก�ร ก�รศึกษ�ดังกล่�วเป็นศ�สตร์ที่เน้นก�รเก็บข้อมูลเชิงปริม�ณ
โดยมีวัตถุประสงค์ชัดเจนที่จะให้ได้วิธีปฏิบัติอันเหม�ะสม ส�ม�รถนำ�ม�ใช้เพื่อเพิ่มผลผลิตพืชให้สูงขึ้น
และได้ผลตอบแทนเหม�ะสมอย่�งยั่งยืน ผลก�รศึกษ�ในเชิงพรรณน�มี 2 ลักษณะ คือผลเชิงบวกและผล
เชิงลบ
1) ผลเชิงบวก เกิดจ�กก�รปฏิบัติที่ถูกต้องและนำ�ไปสู่คว�มสำ�เร็จแล้ว ข้อมูลดังกล่�วส�ม�รถ
นำ�ม�กำ�หนดแนวท�งที่ดีด้�นก�รผลิตพืช (agronomic prescription)
2) ผลเชิงลบ คือผลอันไม่พึงปร�รถน� เช่น ก�รกร่อนดิน ก�รอัดตัวแน่นของดิน ตลอดจน
มลพิษท�งดิน นำ้� และอ�ก�ศ สำ�หรับผลกระทบด้�นลบบ�งประก�รต่อก�รผลิตพืช อ�จมิได้เกิดจ�ก
ปัญห�ข�ดข้อมูลก�รวิจัย แต่อ�จเป็นเพร�ะก�รนำ�วิธีปฏิบัติไปใช้ในพื้นที่เพ�ะปลูกขน�ดใหญ่อย่�งไม่
เหม�ะสม หรือใช้เทคโนโลยีเหล่�นั้นอย่�งไม่เหม�ะ เช่น ก�รปลูกพืชเชิงเดี่ยวอ�จให้ผลดีในระยะสั้น แต่
เมื่อใช้ต่อเนื่องกันไประยะหนึ่งจะมีก�รสะสมศัตรูพืชม�กขึ้น จนเป็นอุปสรรคต่อก�รผลิตพืชในระยะย�ว
นอกจ�กนั้น เทคโนโลยีก�รบำ�รุงดินที่ใช้ได้ผลดีกับดินที่มีลักษณะสมำ่�เสมอ อ�จไม่เหม�ะกับพื้นที่ซึ่งดินมี
คว�มแปรปรวนม�ก
4.2 ระบบนิเวศเชิงกำ�หนดแนวท�ง
ในบทนี้จะได้อธิบ�ยก�รศึกษ�ในเชิงกำ�หนดแนวท�ง (prescriptive approach) ด้วย เพื่อ
ทำ�คว�มเข้�ใจคุณภ�พดิน สำ�หรับระบบนิเวศเชิงกำ�หนดแนวท�ง (ecosystem prescriptive) นั้น
เป็นก�รศึกษ�ที่เน้นโครงสร้�งระบบนิเวศ (ecosystem structure) และก�รทำ�หน้�ที่ของระบบนิเวศ
(ecosystem functioning) ในขอบเขตที่กว้�ง (large scale) ทั้งในเชิงพื้นที่ (space) และเวล� (time)
โดยมิได้เป็นปร�กฏก�รณ์ที่เกิดขึ้น ณ จุดใดจุดหนึ่งเท่�นั้น อย่�งไรก็ต�ม ก�รรวมแนวคิดที่นำ�คว�มรู้ม�
ใช้ประโยชน์ได้กว้�งของนักวิช�ก�รด้�นนิเวศวิทย�และปฐพีวิทย� เข้�กับหลักก�รในเชิงกำ�หนดแนวท�ง
ของนักวิช�ก�รด้�นก�รผลิตพืช น่�จะเป็นประโยชน์ม�กที่สุด ซึ่งหม�ยถึงก�รรวมแนวท�งก�รศึกษ�ของ
นักนิเวศวิทย�กับนักวิช�ก�รเกษตรด้วย เชื่อกันว่�วิธีนี้จะช่วยแยกแยะประเด็นปัญห� และลดผลกระทบ
104 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
