Page 113 -
P. 113
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
ก�รศึกษ�ด้�นระบบนิเวศนั้น ถือว่�คว�มรู้ว่�ด้วยคว�มสัมพันธ์ซึ่งกันและกันขององค์ประกอบ
ต่�งๆ และกระบวนก�รต่�งๆ ในแต่ละสเกล มีคว�มสำ�คัญและส�ม�รถใช้อธิบ�ยปร�กฏก�รณ์ที่เกิดขึ้น
ในระบบนิเวศได้เป็นอย่�งดี โดยข้อเท็จจริงแล้วสเกลเชิงพื้นที่ของดินส�ม�รถเทียบเคียงได้กับของ
บรรย�ก�ศ แต่กระบวนก�รที่เกิดขึ้นในบรรย�ก�ศมีคว�มผันผวนม�กกว่�และเร็วกว่� เมื่อเทียบกับมิติ
เชิงเวล�ของกระบวนก�รเกิดดิน อย่�งไรก็ต�ม กระบวนก�รที่เกิดในดินด้วยมิติเชิงเวล�ที่สั้น (น้อยกว่�
1,000 วัน) ก็มีไม่น้อย ดินจึงมีศักยภ�พที่จะต้�นท�นหรือมีคว�มยืดหยุ่นต่อก�รเปลี่ยนแปลงต่�งๆ ได้ดี
กว่�บรรย�ก�ศและแหล่งนำ้�
ด้วยเหตุที่ดินมีลักษณะที่สำ�คัญ 2 ประก�รดังต่อไปนี้
1) มีองค์ประกอบและกระบวนก�รที่ก่อให้เกิดภ�วะบัฟเฟอร์ (ในด้�นนำ้� ธ�ตุอ�ห�ร และส�ร
มลพิษ)
2) เป็นแอ่งสะสมส�รสนเทศท�งพันธุกรรม เนื่องจ�กมีเมล็ด สปอร์และซีสต์ม�กม�ย
ดังนั้นดินที่มีสุขภ�พดีจึงมีแนวโน้มที่จะทนต่อก�รเปลี่ยนแปลง และฟื้นคืนจ�กคว�มเปลี่ยนแปลง
ที่เกิดขึ้นได้ดี นอกจ�กนี้ อันตรกิริย�ระหว่�งองค์ประกอบและกระบวนก�รในดินในระดับพหุสเกล ยังช่วย
ให้ดินคืนสภ�พขึ้นม�ได้เองเมื่อผ่�นไปช่วงเวล�หนึ่ง เนื่องจ�กเป็นระบบนิเวศซึ่งมีคว�มต้�นท�นต่อก�ร
รบกวนจ�กปัจจัยเชิงลบต่�งๆ ห�กระดับคว�มรุนแรงของก�รกระทบนั้น ไม่ม�กจนเกินคว�มส�ม�รถใน
ก�รปรับตัวได้ของดิน
7. อันตรกิริย�ระหว่�งดินและองค์ประกอบอื่นของระบบนิเวศ
เนื่องจ�กดินมีอันตรกิริย�กับองค์ประกอบอื่นของระบบนิเวศ และองค์ประกอบอื่นของระบบนิเวศ
เช่น บรรย�ก�ศ นำ้�และสิ่งมีชีวิตต่�งๆ ก็มีอิทธิพลต่อดิน ยกตัวอย่�งเช่นก�รปลูกพืชคลุมดินที่เหม�ะ
สมในดินซึ่งมีก�รกร่อน ร�กพืชจะช่วยเก�ะยึดมวลดิน ทรงพุ่มซึ่งปกคลุมดินจะลดแรงกระแทกของเม็ด
ฝน ใบที่ร่วงหล่นช่วยให้มีอินทรียวัตถุเพิ่มขึ้น ปริม�ณนำ้�ไหลบ่�บนผิวดินลดลง นำ้�ซึมลงไปในดินม�กขึ้น
ใบพืชที่คลุมดินช่วยลดก�รระเหยนำ้�ที่ผิวดิน มีเฉพ�ะก�รสูญเสียนำ้�จ�กก�รค�ยนำ้�ของพืช กระบวนก�ร
เหล่�นี้มีผลป้อนกลับเชิงบวกต่อก�รเจริญเติบโตของพืชพรรณและลดก�รกร่อนดิน
นักนิเวศวิทย�ได้ว�งหลักเกณฑ์ไว้ว่� ระบบนิเวศเป็นหน่วยที่เกิดจ�กก�รรวมท�งชีวภ�พ ซึ่ง
ประกอบด้วยชุมชีพของสิ่งมีชีวิต และมีอันตรกิริย�กับสิ่งแวดล้อมเชิงก�ยภ�พ ด้วยเหตุที่สิ่งมีชีวิตต่�งๆ
มีคว�มเกี่ยวข้องกันไม่ท�งใดก็ท�งหนึ่ง ขณะเดียวกันก�รดำ�รงอยู่ของสิ่งมีชีวิตเหล่�นั้นก็ต้องอ�ศัยสภ�พ
แวดล้อมเช่นดินด้วย ส่วนอันตรกิริย�ระหว่�งพืชและจุลินทรีย์น�น�ชนิดกับองค์ประกอบต่�งๆ ของดิน
ยังมีอิทธิพลต่อสภ�พแวดล้อมและองค์ประกอบของชนิดสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศนั้น หลักก�รของระบบ
นิเวศจึงถือว่�ไม่มีสิ่งมีชีวิตใดอยู่ได้อย่�งโดดเดี่ยว แยกโดยสิ้นเชิงจ�กสิ่งมีชีวิตอื่นและสิ่งแวดล้อมท�ง
ก�ยภ�พ
สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย 109
