Page 118 -
P. 118
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
ก�รจัดก�รระบบนิเวศ คือ “ก�รจัดก�รเพื่อให้เกิดก�รขับเคลื่อนที่มีเป้�หม�ยชัดเจน (explicit
goals) บริห�รกิจก�รด้วยนโยบ�ยที่มีร�ยละเอียดและวิธีก�รปฏิบัติที่ดี ใช้ก�รติดต�มตรวจสอบและ
ก�รวิจัยเป็นแนวท�งในก�รปรับปรุง ดำ�เนินก�รทุกด้�นบนพื้นฐ�นของคว�มเข้�ใจเรื่องอันตรกิริย�และ
กระบวนก�รของระบบนิเวศ ทั้งนี้เพื่อคว�มยั่งยืนขององค์ประกอบ โครงสร้�ง และหน้�ที่ของระบบ
นิเวศ” จ�กหลักก�รจัดก�รระบบนิเวศที่กล่�วม�นี้ มีคำ�ถ�มที่สำ�คัญ 2 ประก�รที่ต้องก�รคำ�ตอบ คือ
1) ในด้�นเทคนิคก�รจัดก�ร มนุษย์มีคว�มฉล�ดหลักแหลมและคว�มเข้�ใจอย่�งลึกซึ้ง เพียงพอ
สำ�หรับจัดก�รระบบนิเวศหรือไม่ และ
2) เมื่อพิจ�รณ�ในด้�นหลักจริยธรรมที่เกี่ยวข้อง มนุษย์มีสิทธิที่จะเข้�ไปจัดก�รระบบนิเวศ
หรือไม่
ในประเด็นแรกอ�จกล่�วได้ว่�มนุษย์ยังมีคว�มเข้�ใจเรื่องระบบนิเวศอย่�งผิวเผินและไม่ถ่องแท้
ซึ่งเห็นได้จ�กคว�มล้มเหลวในก�รปลูกป่� และก�รระบ�ดของศัตรูพืชอย่�งม�กในพื้นที่เกษตรกรรม
ส่วนประเด็นที่สองคือด้�นจริยธรรมนั้น มนุษย์ยังมีคว�มอ่อนด้อยอยู่ม�ก เนื่องจ�กนิยมใช้อคตินำ�ในก�ร
จัดก�รระบบนิเวศ โดยเห็นแก่ผลประโยชน์ของมนุษย์ด้วยกันเองเพียงด้�นเดียว จึงมีข้อเสนอว่�ก�รดูแล
ปัญห�ด้�นสิ่งแวดล้อมที่ดีที่สุด ควรใช้หลักก�รด้�นคุณค่�ของมนุษย์เข้�ม�ดำ�เนินก�ร ม�กกว่�ใช้คว�มรู้
ท�งเทคนิคเพียงด้�นเดียว ทั้งเชื่อว่�มุมมองด้�นระบบนิเวศอ�จช่วยให้มีคว�มเข้�ใจอย่�งลึกซึ้งในก�ร
จัดก�รระบบนิเวศและก�รประเมินคุณค่�ของระบบนิเวศอย่�งถูกต้อง
7.3 ก�รจัดก�รระบบนิเวศบนพื้นฐ�นคว�มเข้�ใจอันตรกิริย�
ก�รจัดก�รระบบนิเวศเกษตรและคุณภ�พดินให้เกิดผลดีได้ ต้องอ�ศัยคว�มรู้และคว�มเข้�ใจ
เรื่องอันตรกิริย� หรือคว�มเชื่อมต่อของส�รสนเทศระหว่�งองค์ประกอบในระบบนิเวศ แม้ว่�ในปัจจุบันนี้
จะมีคว�มก้�วหน้�อย่�งม�กในด้�นก�รเพิ่มผลผลิตพืช แต่ไม่ควรมองข้�มแนวคิดเชิงระบบนิเวศ สำ�หรับ
มุมมองต่อคุณภ�พดินในด้�นระบบนิเวศนั้น ถือว่�สิ่งซึ่งควรเข้�ใจเป็นพื้นฐ�นคือ เรื่องอันตรกิริย�ระหว่�ง
พืช จุลินทรีย์ และองค์ประกอบของดิน แต่นักวิช�ก�รบ�งกลุ่มอ�จละเลยในประเด็นนี้ เช่น นักผสมพันธุ์
พืชซึ่งมีแนวโน้มที่จะลัดขั้นตอนของธรรมช�ติ มองข้�มอันตรกิริย�ระหว่�งพืชกับจุลินทรีย์ดินที่อ�จเป็น
ประโยชน์ โดยคัดเลือกพืชโดยไม่คำ�นึงถึงไมคอร์ไรซ�ซึ่งอ�ศัยอยู่กับร�ก อันที่จริงอันตรกิริย�ระหว่�ง
สิ่งมีชีวิตด้วยกัน มีทั้งที่แข่งขันกันและเกื้อหนุนหรือมีภ�วะพึ่งพ�กัน ส่วนอันตรกิริยะระหว่�งสิ่งมีชีวิตกับ
สิ่งแวดล้อมท�งก�ยภ�พก็มีสองด้�นเช่นเดียวกัน
แม้ว่�หลักวิวัฒน�ก�รของด�ร์วินจะเน้นคว�มสำ�คัญของก�รแข่งขันระหว่�งสิ่งมีชีวิตต่�งชนิด
แต่หลักก�รว่�ด้วยภ�วะพึ่งพ�กันก็มีคว�มสำ�คัญในหล�ยระบบ ข้อเท็จจริงบ�งอย่�งที่ปร�กฏในธรรมช�ติ
คือ คว�มส�ม�รถของสิ่งมีชีวิตในก�รปรับตัวให้เข้�กับสภ�พแวดล้อม หรือก�รปรับสภ�พแวดล้อมรอบตัว
ให้เหม�ะกับมัน ซึ่งล้วนเป็นคว�มส�ม�รถที่สำ�คัญของสิ่งมีชีวิต และนำ�ไปสู่คว�มสำ�เร็จของก�รแข่งขัน
เพื่อคว�มอยู่รอด อย่�งไรก็ต�ม ก�รดิ้นรนเพื่อคว�มอยู่รอดของสิ่งมีชีวิตต่�งชนิด อ�จนำ�ไปสู่ก�รร่วมมือ
114 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
