Page 123 -
P. 123
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
8.2 คว�มสัมพันธ์ระหว่�งคว�มซับซ้อนกับเสถียรภ�พ
ก�รทำ�คว�มเข้�ใจคว�มหม�ยเรื่องอัตร�ก�รส�บสูญของสิ่งมีชีวิตชนิดต่�งๆ แบบไม่มีลำ�ดับ
ก่อนหลัง อันเชื่อมโยงกับหน้�ที่ของระบบนิเวศนั้น ต้องใช้คว�มรู้แบบผสมผส�นด้�นนิเวศวิทย�ประช�กร
(population ecology) นิเวศวิทย�เชิงระบบ (systems ecology) สำ�หรับนิเวศวิทย�ประช�กรมักจะ
เน้นเรื่องอันตรกิริย�ภ�ยในประช�กรของสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกันและระหว่�งสิ่งมีชีวิตต่�งชนิด ในขณะที่
นิเวศวิทย�เชิงระบบเน้นเรื่องอันตรกิริย� (ด้�นก�รไหลของพลังง�นและธ�ตุอ�ห�ร) ระหว่�งกลุ่มสิ่งมีชีวิต
ที่มีบทบ�ทสำ�คัญกับสภ�พแวดล้อมอันเป็นที่อยู่อ�ศัย ส่วนก�รศึกษ�พลวัตของระบบนิเวศในช่วงแรก
เน้นทัศนะด้�นสมดุลที่ว่� ยิ่งเพิ่มคว�มซับซ้อนหรือคว�มหล�กหล�ย เช่น มีสิ่งมีชีวิตม�กชนิดและมี
อ�ห�รหล�ยระดับ จะช่วยให้ระบบนิเวศมีเสถียรภ�พ คำ�กล่�วจ�กภูมิปัญญ�ที่ว่� “อย่�เอ�ไข่ทั้งหมดที่
คุณมีอยู่ไปใส่ตะกร้�เดียวกัน” ชี้ให้เห็นว่�ระบบที่มีวิถีพลังง�นและก�รถ่�ยโอนส�รสนเทศหล�กหล�ย
เป็นระบบที่มีเสถียรภ�พสูง ดังนั้นจึงเชื่อกันว่�พื้นที่ธรรมช�ติซึ่งมีสิ่งมีชีวิตม�กชนิด ย่อมมีเสถียรภ�พ
ม�กกว่�ระบบก�รปลูกพืชเชิงเดี่ยว ซึ่งไม่เป็นคว�มจริงทั้งหมด เนื่องจ�กผลก�รศึกษ�ท�งทฤษฎีในบ�ง
กรณีกลับแสดงนัยที่ตรงกันข้�ม กล่�วคือบ�งระบบที่มีคว�มซับซ้อนกว่�เนื่องจ�กมีห่วงโซ่อ�ห�รย�วกว่�
อ�จมีเสถียรภ�พหรือคว�มยืดหยุ่นน้อยกว่�และมีคว�มเปร�ะบ�งม�กกว่�
ก�รศึกษ�ด้�นคว�มซับซ้อน คว�มหล�กหล�ยท�งชีวภ�พ เสถียรภ�พ และคว�มยืดหยุ่น
ของระบบนิเวศ จะให้ข้อมูลที่สำ�คัญยิ่งในก�รทำ�คว�มเข้�ใจคว�มยั่งยืนของระบบนิเวศและคุณภ�พดิน
ผลก�รวิจัยคว�มสัมพันธ์ระหว่�งคว�มหล�กหล�ยท�งชีวภ�พกับผลิตภ�พของระบบนิเวศ และคว�ม
ทนท�นหรือคว�มยืดหยุ่นของระบบมีดังนี้
1) ผลิตภ�พของพืชในธรรมช�ติจ�กระบบนิเวศที่มีคว�มหล�กหล�ยท�งชีวภ�พสูง จะมีค่�สูง
กว่�ระบบที่มีคว�มหล�กหล�ยท�งชีวภ�พตำ่�
2) ในทุ่งหญ้�ที่มีคว�มหล�กหล�ยท�งชีวภ�พสูง จะทนต่อคว�มแห้งแล้งและฟื้นคืนสู่สภ�พ
เดิมเร็วกว่�ทุ่งหญ้�ที่ประกอบด้วยพืชเพียงไม่เกิน 4 ชนิด
3) ผลิตภ�พของทุ่งหญ้� ก�รใช้ประโยชน์และก�รกักเก็บไนโตรเจนจะสูงกว่�ในทุ่งหญ้�ที่
ประกอบด้วยพืชหล�กหล�ยชนิดกว่�
นอกจ�กนี้ผลก�รวิจัยยังแสดงว่�องค์ประกอบของชนิดพืชในชุมชีพพืช ยังขึ้นอยู่กับชุมชีพของ
สิ่งมีชีวิตในดินอีกด้วย อย่�งไรก็ต�ม เนื่องจ�กคว�มหล�กหล�ยของสิ่งมีชีวิตในดินบนสูงกว่�เมื่อเปรียบ
เทียบกับส่วนที่อยู่เหนือผิวดิน แต่เนื่องจ�กสิ่งมีชีวิตหล�ยชนิดในดินทำ�หน้�ที่เดียวกัน จึงเชื่อว่�สิ่งมีชีวิต
ที่อยู่นั้นมีปริม�ณเหลือเฟือ และเพียงพอสำ�หรับหน้�ที่ทั้งหมดซึ่งมีอยู่ นอกจ�กนี้อันตรกิริย�ที่ซับซ้อน
ระหว่�งสิ่งมีชีวิตในดินนับหมื่นชนิดในสเกลที่หล�กหล�ย น่�จะมีคว�มจำ�เป็นสำ�หรับก�รกระตุ้นวัฏจักร
ท�งชีวธรณีเคมี
สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย 119
