Page 119 -
P. 119
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
กันก็ได้ อันตรกิริย�ในลักษณะก�รสร้�งภ�วะพึ่งพ�กันระหว่�งเชื้อร�กับร�กพืช นอกจ�กจะมีอิทธิพล
อย่�งม�กต่อก�รเปลี่ยนแปลงแทนที่ (succession) เพื่อสืบทอดเผ่�พันธุ์ของสองพวกนี้แล้ว ยังเกี่ยวข้อง
กับก�รเกิดดินอีกด้วย ทั้งนี้เนื่องจ�กกิจกรรมของจุลินทรีย์ดิน 3 ประก�ร ซึ่งผลที่ต�มม�คือโครงสร้�งดิน
ดีขึ้น อันเป็นที่อยู่อ�ศัยที่ดีของจุลินทรีย์ คือ
1) เชื้อร�ไมคอร์ไรซ�ช่วยให้ร�กได้รับธ�ตุอ�ห�รจ�กดินม�กขึ้น (โดยเฉพ�ะอย่�งยิ่งฟอสฟอรัส)
2) โครงสร้�งดินดีขึ้นจ�กก�รเกี่ยวรัดของเส้นใยร�
3) ก�รสร้�งกลุ่ม (colonization) ของร�ในร�กพืช ช่วยเพิ่มคว�มส�ม�รถในก�รแข่งขันของ
ทั้งพืชและเชื้อร� ส่งเสริมก�รพัฒน�ของระบบร�กพืชและเพิ่มอินทรียวัตถุในดิน
อันตรกิริย�ระหว่�งพืชกับตัวย่อยสล�ยในดิน มีบทบ�ทสำ�คัญในก�รดำ�รงไว้ซึ่งวัฏจักรธ�ตุ
อ�ห�รในระบบนิเวศธรรมช�ติและระบบนิเวศเกษตร กล่�วคือ พืชสะสมส�รอินทรีย์ซึ่งเป็นซับสเทรต
พลังง�นสูงไว้ในดิน และธ�ตุอ�ห�รก็ถูกปลดปล่อยออกม�จ�กกิจกรรมของตัวย่อยสล�ย เมื่อจุลินทรีย์ดิน
ปลดปล่อยธ�ตุอ�ห�รออกม�แล้วก็นำ�บ�งส่วนไปใช้เพื่อก�รเจริญเติบโตของตัวมันเอง ส่วนที่เหลือก็เป็น
ประโยชน์ต่อพืช อย่�งไรก็ต�ม กิจกรรมดังกล่�วของจุลินทรีย์ดินมักถูกจำ�กัดด้วยปริม�ณส�รอินทรีย์ที่ดิน
ได้รับ ข้อมูลจ�กก�รวิจัยระบุว่�โครงสร้�งท�งเคมีของอินทรียวัตถุในดิน ขึ้นอยู่กับอันตรกิริย�ระหว่�ง
ชนิดของจุลินทรีย์ผู้ย่อยสล�ยกับแร่ธ�ตุในดิน รวมทั้งองค์ประกอบท�งเคมีดั้งเดิมของส�รอินทรีย์ที่ดินได้
รับด้วย ในแง่โมเลกุลสัญญ�ณ (signal molecules) ที่มีผลต่อก�รเจริญเติบโตของพืชนั้น อันตรกิริย�
ระหว่�งจุลินทรีย์ดินและพืชมีอิทธิพลในก�รผลิตส�รเคมีซึ่งเป็นสัญญ�ณเคมี (chemical signals) เช่น
ฮอร์โมน ค�ร์โบไฮเดรต กรดนิวคลีอิก คีเลตและโปรตีน แต่สภ�พท�งฟิสิกส์ของดินบ�งลักษณะก็มีบทบ�ท
กระตุ้นก�รสร้�งฮอร์โมนบ�งชนิดอันเป็นโมเลกุลสัญญ�ณในพืชด้วย (เช่น กรดแอบซิสิก ซึ่งควบคุมก�ร
ปิดป�กใบเพื่อลดก�รค�ยนำ้� เมื่อพืชเริ่มข�ดนำ้�เนื่องจ�กคว�มชื้นที่เป็นประโยชน์ในดินตำ่� และ/หรือ
อุณหภูมิของอ�ก�ศสูง)
ก�รจัดก�รศัตรูพืชแบบผสมผส�น (integrated pest management) จะได้ผลดีและลดคว�ม
สูญเสียเนื่องจ�กศัตรูพืช ห�กใช้คว�มรู้เรื่องอันตรกิริย�ระหว่�งพืช (ซึ่งเป็นพืชปลูกและพืชอ�ศัย) กับ
ศัตรูพืช (เชื้อโรคหรือแมลง) และสภ�พแวดล้อม (สภ�พดินและภูมิอ�ก�ศ) ในขณะที่ก�รควบคุมศัตรูพืช
แบบทั่วไปหรือวิธีสัญนิยม (conventional methods) เน้นก�รทำ�ล�ยล้�งศัตรูพืช (pest eradication)
โดยไม่สนใจอันตรกิริย�เชิงนิเวศ แม้แต่เชื้อร�ไมคอร์ไรซ�ที่อยู่กับร�กพืชยังมีผลต่อก�รแข่งขันระหว่�ง
พืชปลูกบ�งชนิดกับวัชพืช ดังนั้นนักวิช�ก�รเกษตรจึงต้องทำ�คว�มเข้�ใจเรื่องอันตรกิริย�เชิงนิเวศให้ม�ก
และควรค้นห�ข้อเท็จจริง 2 ประก�ร คือ
1) คว�มเชื่อมโยงกันในเรื่องใดภ�ยในระบบนิเวศเกษตร ที่ทำ�ให้ระบบนี้ดำ�เนินไปได้อย่�งร�บรื่น
2) คว�มเชื่อมโยงใดที่ควรสร้�งขึ้นม�เสริม เพื่อให้ก�รจัดก�รระบบนิเวศเกษตรบรรลุเป้�หม�ย
สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย 115
