Page 44 -
P. 44
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
บทที่ 3
รูปแบบธุรกิจการเกษตรสําหรับเกษตรกรรายย่อย
แม้งานศึกษาด้านความยั่งยืนบนพื้นที่สูงจะสามารถหาข้อสรุปที่สอดคล้องกันเกี่ยวกับรูปแบบ
เกษตรกรรมที่จะช่วยสร้างความยั่งยืนให้กับพื้นที่สูง แต่งานศึกษาเกี่ยวกับรูปแบบธุรกิจที่จะมารองรับเพื่อเอื้อ
ให้เกษตรกรสามารถอยู่กับทางเลือกการเกษตรที่ดีกับสิ่งแวดล้อมและชุมชนในที่สูงนั้นมีอยู่ไม่มากนัก งานวิจัย
ฉบับนี้ให้ความสําคัญกับรูปแบบธุรกิจที่เอื้อประโยชน์สําหรับเกษตรกรรายย่อยในพื้นที่สูงที่ต้องเผชิญกับ
ข้อจํากัดมากมายทั้งทางด้านกายภาพ เช่น น้ํา โอกาสในการเชื่อมโยงกับตลาด การเข้าถึงโครงสร้างพื้นฐาน
ด้านตลาด และสิ่งอํานวยความสะดวกในเชิงธุรกิจ รูปแบบธุรกิจที่เข้ามาเกี่ยวข้องกับเกษตรกรในสถานการณ์
เช่นนี้ ต้องสามารถแก้ไขข้อจํากัดในแต่ละด้านให้กับเกษตรกรไม่มากก็น้อย
3.1 รูปแบบธุรกิจการเกษตร
มีงานวิจัยจํานวนหนึ่งที่สํารวจและรวบรวมรูปแบบธุรกิจที่สร้างโอกาสให้เกษตรกรรายย่อยในพื้นที่
46
ห่างไกลจากหลายภูมิภาคทั่วโลก โดยบางงานให้ความสําคัญผลของการลงทุนภาคเกษตรจากต่างชาติต่อ
47
เกษตรกรรายย่อยในประเทศที่รับการลงทุนตลอดจนรูปแบบธุรกิจที่การลงทุนต่างชาติมักเลือกใช้ และมีงาน
หลายชิ้นที่เน้นกรณีศึกษาศึกษารูปแบบธุรกิจการเกษตรในประเทศที่กําลังเป็นจุดมุ่งหมายของการลงทุนภาค
48
50
49
เกษตร เช่น ลาว อินโดนีเซีย เม็กซิโก โดยมากให้ข้อสรุปสําคัญไปในทางเดียวกันว่าไม่มีรูปแบบธุรกิจใดที่
ถือว่าดีที่สุดรูปแบบที่เหมาะสมจะขึ้นกับบริบทเฉพาะของพื้นที่ รูปแบบธุรกิจที่เกษตรกรเลือกและคงอยู่ได้คือ
แบบที่ต้องมีความเป็นไปได้ทั้งด้านการเงินและการจัดการ และรูปแบบธุรกิจนี้ส่งผลโดยตรงกับรายได้และการ
51
จัดการสิ่งแวดล้อม อย่างไรก็ดีเนื่องจากข้อจํากัดของข้อมูลมหภาค ทําให้ขาดหลักฐานที่แสดงให้เห็นลักษณะ
ของผลกระทบอย่างเป็นระบบและปัจจัยที่นําไปสู่ผลกระทบเหล่านั้น การศึกษาส่วนใหญ่จึงใช้การสังเคราะห์
ผลจากกรณีศึกษาจากที่ต่างๆ ทั่วโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่เป้าหมายของการลงทุนภาคเกษตรโดย
ชาวต่างชาติ ได้แก่ แอฟริกา เอเชีย และละตินอเมริกา
รูปแบบธุรกิจที่สามารถเข้ามาเป็นทางเลือกให้เกษตรกรรายย่อยมีมากมายหลากหลาย เช่น การซื้อ
ขายผลผลิตแบบดั้งเดิม (traditional market) การทําเกษตรพันธะสัญญา (contract farming) การทําสัญญา
ให้บุคคลภายนอกมาเช่าที่เพื่อผลิตหรือบริหาร (lease/management contract) การขอเช่าที่ที่
46 อาทิ Vermeulen and Cotula, 2010 และ Thapa and Ghiha, 2011
47
อาทิ FAO, 2012; FAO, 2013; Liu, 2014 และ Hallam, 2009
48
Campbell et al, 2012 และ Manorom et al., 2011
49 Tambunan, 2012; 2014
50
Amador and Vera-Cruz, 2013
51
Vermeulen and Cotula, 2010
3-1
