Page 186 -
P. 186
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
3) การพัฒนาการรวมกลุ่มเพื่อขายไปสู่กลุ่มเพื่อพัฒนาคุณภาพหรือแปรรูป ในขั้นตอนนี้ ความ
ช่วยเหลือและสนับสนุนจากหน่วยงานภายนอกก็ยังคงมีความสําคัญแต่ในระดับที่น้อยกว่าในตอน
เริ่มต้นรวมกลุ่ม โดยกลุ่มจะต้องเลือกทิศทางในการพัฒนาที่เหมาะสม การพัฒนาคุณภาพ
จําเป็นต้องให้ความสําคัญกับการตลาดเป็นหลัก ในขณะที่การพัฒนาไปสู่การแปรรูปจะต้องให้
ความสําคัญกับองค์ความรู้ เทคโนโลยี เงินทุน และปัจจัยการผลิตที่เหมาะสมและเพียงพอ
เพิ่มเติมขึ้นมากจากการเข้าถึงตลาดด้วย โดยการพัฒนาทั้ง 2 แนวทางสามารถดําเนินงานได้ใน
หลายลักษณะ เช่น อาจจะส่งเสริมให้เกษตรกรในพื้นที่ดําเนินงานกันเองในรูปแบบต่างๆ หรือการ
ส่งเสริมให้เกิดการจับคู่กันระหว่างกลุ่มเกษตรกรและตลาดที่ต้องการซื้อผลผลิต
4) การพัฒนาต่อยอดจากกลุ่มพัฒนาคุณภาพหรือกลุ่มแปรรูปไปยังกลุ่มที่มีทั้งการพัฒนาคุณภาพ
และการแปรรูปจะต้องคํานึงถึงองค์ประกอบที่จําเป็นและความพร้อมของพื้นที่ โดยความ
ช่วยเหลือจากหน่วยงานภายนอกจะมีบทบาทน้อยลงกว่าใน 2 ขั้นแรกเนื่องจากกลุ่มเกษตรกร
มักจะมีความเข้มแข็งมากแล้ว ประเด็นที่หน่วยงานภายนอกอาจจะเข้าไปสนับสนุนการ
ดําเนินงานของกลุ่มเกษตรกรได้คือ การช่วยแนะนําความรู้และช่องทางในการขาย
6.5 สรุป
จากผลการวิเคราะห์ข้อมูลในลักษณะต่างๆ เพื่อแสดงให้เห็นถึงบทบาทของรูปแบบธุรกิจการเกษตรใน
พื้นที่สูงที่มีต่อผลทางความยั่งยืนรวมทั้งข้อดี ข้อจํากัด องค์ประกอบ และแนวทางในการพัฒนารูปแบบธุรกิจ
การเกษตรดังที่ได้แสดงข้างต้น สามารถสรุปประเด็นจากผลการศึกษาได้ดังนี้
ผลของรูปแบบธุรกิจต่อตัวแปรความยั่งยืน
การเปรียบเทียบผลของรูปแบบธุรกิจเกษตรที่มีต่อตัวแปรความยั่งยืนแสดงให้เห็นว่ารูปแบบธุรกิจที่
แตกต่างกันไปส่งผลกระทบในลักษณะที่แตกต่างกัน โดยพบว่า
1) เกษตรแบบพันธะสัญญาสามารถลดความเสี่ยงในด้านการผันผวนทางราคาและปริมาณให้กับ
เกษตรกรได้ค่อนข้างมาก เกษตรกรมีรายได้ต่อไร่สูงขึ้น แต่พบว่ามีอัตราการพึ่งพิง (หนี้สินต่อ
ต้นทุน) และหนี้สินโดยเฉพาะหนี้สินนอกระบบในลักษณะการกู้วัตถุดิบที่สูง และในด้าน
สิ่งแวดล้อมพบว่ามีการใช้สารเคมีและยาปราบศัตรูพืชในระดับที่สูงมากและแทบไม่มีการใช้ปุ๋ย
อินทรีย์เลย และมีแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงการใช้พื้นที่ที่ดีขึ้นในระดับไม่สูงมากนัก
2) การรวมกลุ่มเกษตรกรเพื่อขายผลผลิตมีส่วนช่วยในการสร้างความมั่นใจให้เกษตรกรในแง่ของการ
รู้ราคาผลผลิตล่วงหน้าหรือมีการกําหนดราคารับซื้อขั้นต่ํา โดยเกษตรกรมีบทบาทและส่วนร่วมใน
การดําเนินงานของกลุ่ม นอกจากนี้ กลุ่มมีบทบาทสําคัญในการกําหนดเงื่อนไขการดําเนินงานของ
เกษตรกรที่จะส่งผลต่อสภาพสังคมและสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะในกลุ่มที่ได้รับความช่วยเหลือจาก
ภายนอกอย่างมีเงื่อนไข เช่น การสนับสนุนของโครงการขยายผลฯ เป็นต้น
3) การรวมกลุ่มที่มีการพัฒนาคุณภาพผลผลิตมีผลค่อนข้างมากทั้งในแง่การสร้างความมั่นใจให้
เกษตรกรในการตกลงราคาล่วงหน้าและบทบาทการช่วยเหลือในด้านต่างๆ เช่น ความรู้ การ
6-46
