Page 41 -
P. 41
ิ
ิ
โครงการหนังสออเล็กทรอนกสเฉลมพระเกียรตสมเด็จพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกุมาร ี
ื
์
ั
ุ
ิ
ิ
35
Q
สถานการณ ในการตัดสินวEาพฤติกรรมของบุคคลหนึ่งมีสาเหตุมาจากปiจจัยด:านนิสัยใจคอหรือปiจจัยภายใน เราจึงต:อง
พิจารณาวEาบุคคลมีความตั้งใจกระทำหรือไม หลายปiจจัยที่ชEวยตัดสินวEาผู:กระทำมีความตั้งใจหรือไมE ได:แกE ทางเลือก
E
ั
:
ื
บทบาททางสังคม ความคาดหวง ความปรารถนาหรอความพอใจ ถาผ:กระทำมทางเลอกอ่นที่ทำได แสดงวาการกระทำนน
:
E
ั้
ื
ู
ี
ื
ั
็
U
มาจากความตั้งใจ หรอถ:าบุคคลมีการกระทำในทางที่ตรงกันข:ามกับธรรมเนียมหรอบรรทัดฐานทางสงคม กเปนไปไดมากท ี่
ื
ื
:
พฤติกรรมนั้นมาจากความตั้งใจและสะท:อนคุณลักษณะสEวนตัวของผู:กระทำ เชEนเดียวกันกับบทบาทหรือตำแหนEงทาง
่
สังคมชEวยตัดสินได:วEาพฤติกรรมของบุคคลมาจากความตั้งใจหรือไมE ถ:าบุคคลปฏิบัติตรงข:ามกับบทบาททีสังคมกำหนดไว: ก็
เปUนไปได:ที่พฤติกรรมจะมาจากความตั้งใจและสอดคล:องกับลักษณะทางบุคลิกภาพของผู:กระทำ ความคาดหวังเดิมหรอ
ื
ความรที่มเกี่ยวกับบุคคลหนึ่งสEงผลตEอการตัดสินถึงความตั้งใจในการกระทำของบุคคลนั้นด:วยเชEนกัน นอกจากนี้ การ
ู:
ี
U
:
ุ
E
ั้
ั
ิ
ี
E
ู
่
กระทำทมสาเหตจากปจจยภายในหรอคณลกษณะสวนตวจะเปนขอมลทชวยเราทำนายพฤตกรรมในอนาคตของบคคลนน
ั
i
ื
ี
ั
่
ุ
ี
ุ
ได:
ึ
การระบุเหตุผลของพฤติกรรมทำได:โดยพิจารณาแรงจูงใจ ความตั้งใจ บุคลิกภาพ และสภาพอารมณQความรู:สก
ของบุคคล อาจเริ่มต:นด:วยคำถามเกี่ยวกับความตั้งใจ เชEน “อะไรที่บุคคลตั้งใจหรือต:องการได:รับจากการกระทำนั้น”
“อะไรที่กระตุ:นให:บุคคลกระทำสิ่งนั้น” ความเข:าใจในตัวบุคคลและแรงจูงใจทำให:ตัดสินได:วEาพฤติกรรมของบุคคลนั้นม ี
ความคงที่หรือไมE
ความเขาใจในคุณลักษณะสEวนบุคคลซึ่งมีความคงที่ (Stable disposition) เชน ความเฉลยวฉลาด ความสามารถ
E
:
ี
แรงจูงใจ ชEวยในการระบุเหตุผลของพฤติกรรมได: เชEน สมศรีได:เกรด A ในทุกวิชา เราอาจตัดสินวEาความเฉลียวฉลาดและ
ื่
สติปiญญา ซึ่งเปUนคุณลักษณะทางจิตวิทยาที่คEอนข:างคงที่ ทำให:สมศรีได:เกรด A อยEางไรก็ตาม เราอาจพิจารณาปiจจัยอน
ด:วย เชEน แรงจูงใจ ซึ่งอาจมาจากความสนใจในวิชาเรียนของสมศรี หรือความสามารถของอาจารยQผู:สอน ในกรณนี้ ความ
ี
เฉลียวฉลาดของสมศรีเปUนคุณสมบัติที่คงที่ แตEแรงจูงใจอาจแตกตEางกันตามกรณี
Heider อธิบายวEาการกระทำอาจมีสาเหตุจากสิ่งแวดล:อมหรือปiจจัยภายนอก เชEน สมศรี ได:เกรด C ในวิชาเคม ี
ซึ่งเปUนวิชาที่เธอชอบ เงื่อนไขทางสิ่งแวดล:อมหลายอยEางที่อาจมีผลตEอการได:เกรด C เชEน งานมอบหมายในชั้นเรียนและ
ข:อสอบยากเกินไป
ปìจจัยในการพิจารณาเหตุผลของพฤติกรรม
Harold Kelley (1971) นำเสนอแบบจำลองการแปรผันรEวม (Covariation Model) เพื่อเปUนแนวทางการระบ ุ
เหตุผลของการกระทำวEามาจากปiจจัยภายในบุคคลหรือปiจจัยสถานการณQ โดยการตรวจสอบ 4 ปiจจัย ได:แกE (1) ความ
สอดคล:องกัน (Consensus) (2) ความคงเส:นคงวา (Consistency) (3) ความพเศษหรือความแตกตEาง (Distinctiveness)
ิ
และ (4) ความสามารถที่จะควบคุมได: (Controllability) การกำหนดสาเหตุของพฤติกรรมเปUนผลมาจากการรับรู:ถง
ึ
ความสามารถในการควบคุมของผูกระทำวEามีอำนาจสังการพฤติกรรมของตนเองมากน:อยเพยงใด เราตดสนพฤตกรรมวามี
ั
ี
E
:
่
ิ
ิ
เหตุผลจากปiจจัยภายในของบุคคล (เชEน อุปนิสัย บุคลิกภาพ) หรือปiจจัยภายนอก (สถานการณQ) ได:จาก 3 ปiจจัยแรก
ได:แกE ความสอดคล:องกัน ความคงเส:นคงวา และความแตกตEาง ดังนี้
