Page 94 -
P. 94
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
90
การทบทวนวรรณกรรมที่ผ่านมาทำให้ทราบถึงสาเหตุบางประการที่อาจจะเป็นอุปสรรคในกลไกการ
ส่งผ่านราคาข้าวจากตลาดโลกมายังตลาดภายในประเทศ ซึ่งอาจทำให้การส่งผ่านราคาไม่สมบูณ์ (incomplete)
และไม่สมมาตร (asymmetric) กันระหว่างช่วงราคาปรับขึ้นและช่วงราคาปรับลง ต่อจากนี้จะเป็นการสรุปผล
การศึกษาเชิงประจักษ์ถึงขนาดและทิศทางการเปลี่ยนแปลงราคาข้าวเปลือกและข้าวสารภายในประเทศที่
ตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลงราคาข้าวส่งออก รวมถึงระยะเวลาที่ใช้ในการปรับตัวเพื่อเข้าสู่ดุลยภาพระยะยาว
โดยพิจารณาจากค่าความยืดหยุ่นระยะสั้นและระยะยาวของการปรับตัวปลายทางต่อการเปลี่ยนแปลงราคาต้นทาง
แบบจำลองที่ใช้ในการประมาณค่า คือ Auto-regressive distributed-lag model (ARDL) ซึ่งมีการเพิ่ม
ตัวแปรหุ่น (dummy variable) เพื่อแยกค่าความยืดหยุ่นในช่วงราคาขาลงกับราคาขาขึ้น ข้อมูลที่ใช้ศึกษารวบรวม
จากกรมการค้าภายในและกรมการค้าต่างประเทศ คือ ราคาข้าวเปลือก ราคาข้าวสาร และราคาข้าวส่งออก โดย
แบ่งตลาดข้าวออกเป็น 6 ชนิด คือ ข้าวขาว 5% ข้าวขาว 25% ข้าวหอมมะลิ ข้าวหอม ข้าวเหนียว และข้าวนึ่ง
ช่วงเวลาที่ศึกษาครอบคลุมเฉพาะช่วงเวลาหลังสิ้นสุดนโยบายรับจำนำข้าวเปลือก คือ ตั้งแต่สัปดาห์แรกเดือน
มกราคม พ.ศ. 2558 จนถึง สัปดาห์สุดท้ายเดือนธันวาคม พ.ศ. 2561 รวมทั้งสิ้น 193 สัปดาห์ ผลการประมาณค่า
ความยืดหยุ่นสำหรับข้าวชนิดต่างๆแสดงในตารางที่ 7.1 โดยสามารถสรุปผลการศึกษาที่สำคัญเกี่ยวกับกลไกการ
ส่งผ่านราคาข้าวในตลาดข้าวชนิดต่างๆได้ดังนี้
1. ราคาข้าวเปลือกเจ้ามีความยืดหยุ่นน้อยต่อการเปลี่ยนแปลงราคาข้าวสาร
ความยืดหยุ่นระยะสั้นของราคาข้าวเปลือกเจ้าต่อราคาข้าวขาว 5% มีค่าเพียงแค่ 0.3647 และความ
ยืดหยุ่นระยะยาวมีค่าเพียงแค่ 0.5821 (0.4349 ในระยะสั้นและ 0.5950 ในระยะยาวสำหรับการตอบสนองต่อ
ราคาข้าวขาว 25%) โดยใช้เวลาในการปรับราคาประมาณ 3-4 เดือน เมื่อราคาข้าวไม่ค่อยยืดหยุ่นต่อราคาข้าวสาร
ราคาข้าวเปลือกจะมีการเคลื่อนไหวอยู่ในช่วงแคบมากกว่าราคาข้าวสาร ในด้านหนึ่งเกษตรกรไม่ได้รับประโยชน์
จากการปรับขึ้นราคาข้าวสารอย่างเต็มเม็ดเต็มหน่วย การสูงขึ้นของราคาข้าวสารถูกส่งต่อไปยังราคาข้าวเปลือกเจ้า
เพียงแค่ร้อยละ 58 เท่านั้น แต่ในทางกลับกัน มีข้อดีคือรายได้ของเกษตรกรก็จะไม่ลดลงมากเมื่อราคาข้าวสารปรับ
ลงเนื่องจากการส่งผ่านราคามีความสมมาตร เกษตรกรแบกรับความเสี่ยงจากความผันผวนของราคาข้าวเปลือก
น้อยกว่าโรงสีข้าว
ราคาข้าวเปลือกเจ้าไม่ค่อยตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลงราคาข้าวสารอาจแสดงถึงอำนาจต่อรอง สภาวะ
การแข่งขัน และปัญหาในตลาดซื้อขายข้าวเปลือกเจ้า เกษตรกรผู้ปลูกข้าวเจ้าส่วนใหญ่เป็นเกษตรกรรายย่อยมี
