Page 92 -
P. 92
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
88
การทำกำไรจากการเปลี่ยนแปลงราคาข้าวโดยอาศัยความได้เปรียบด้านข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับราคาข้าว คนกลาง
จะทราบราคาข้าวในตลาดจากผู้ซื้อ ในขณะที่ผู้ขายไม่ได้ติดต่อกับผู้ซื้อโดยตรงก็จะไม่ทราบราคารับซื้อที่แท้จริงใน
ขณะนั้น คนกลางจะสามารถทำกำไรได้โดยแจ้งราคาของตนเองแทนที่จะเป็นราคาที่ผู้ซื้อเสนอ ส่งผลให้การส่งผ่าน
ราคาข้าวจากผู้ซื้อและผู้ขายไม่เป็นไปอย่างสมบูรณ์
3) มาตรการและโครงการของรัฐบาล
รัฐบาลทุกยุคสมัยที่ผ่านมาได้ดำเนินมาตรการเพื่อช่วยเหลือด้านชีวิตความเป็นอยู่ให้กับเกษตรกร มักจะ
เป็นมาตรการแทรกแซงตลาดเพื่อป้องกันมิให้ราคาผลผลิตตกต่ำ โดยอาจมีผลกระทบต่อการทำงานของกลไกการ
ส่งผ่านราคามากน้อยแตกต่างกันไป ได้แก่ โครงการรับจำนำข้าว โครงการประกันรายได้ และโครงการสินเชื่อเพื่อ
ชะลอการขายข้าวเปลือก เป็นต้น
โครงการรับจำนำข้าวเปลือกเปิดโอกาสให้เกษตรกรที่ไม่ต้องการขายข้าวทันทีสามารถนำข้าวมาจำนำไว้
กับ ธกส. โดยได้รับเงินกู้คิดเป็นสัดส่วนมูลค่าข้าวซึ่งต่ำกว่าราคาตลาด และจำกัดวงเงินกู้ที่ปล่อยให้เกษตรกรแต่ละ
ราย เกษตรกรสามารถไถ่ถอนข้าวก่อนกำหนดเพื่อนำไปขายได้เมื่อราคาข้าวเปลือกในตลาดสูงขึ้น อย่างไรก็ตามใน
ปีการผลิต 2554/55 ได้มีการปรับเปลี่ยนการดำเนินการโครงการรับจำนำข้าวเป็นแบบกำหนดราคารับจำนำไว้ที่สูง
กว่าราคาตลาด และเป็นการรับจำนำข้าวทุกเมล็ดโดยไม่จำกัดวงเงินกู้ มีผลทำให้อุปทานข้าวเปลือกในประเทศอยู่
ภายใต้การควบคุมของรัฐบาลเกือบทั้งหมด ราคาข้าวเปลือกภายในประเทศสูงขึ้นอย่างมากสวนทางกับมูลค่าการ
ส่งออกข้าวของไทย โครงการรับจำนำข้าวในช่วงเวลาดังกล่าวได้ปิดกั้นกลไกการส่งผ่านระหว่างราคาข้าวส่งออกกับ
ราคาข้าวเปลือกภายในประเทศอย่างสิ้นเชิง
โครงการรับจำนำข้าวถูกวิจารณ์ว่าก่อให้เกิดปัญหามากมายทั้งการบิดเบือนกลไกตลาด มีช่องว่างให้เกิด
การทุจริต และก่อให้เกิดภาระกับงบประมาณมหาศาล ทำให้รัฐบาลในยุคต่อมาปรับเปลี่ยนเป็นโครงการประกัน
ราคาข้าวหรือประกันรายได้เกษตรกรแทน ซึ่งไม่ได้แทรกแซงราคาข้าวเปลือกโดยตรง (รัฐไม่ได้กำหนดราคารับซื้อ
หรือรับจำนำข้าวเองโดยกำหนดให้สูงกว่าราคาตลาด) รัฐจะต้องจ่ายเงินชดเชยให้เกษตรกรก็ต่อเมื่อราคาอ้างอิง
(รัฐบาลเป็นผู้กำหนดให้ใกล้เคียงกับราคาตลาดมากที่สุด) ต่ำกว่าราคาประกัน นอกจากนั้นยังกำหนดปริมาณ
ข้าวเปลือกสูงสุดต่อครัวเรือนที่เกษตรกรสามารถเข้าร่วมโครงการอีกด้วย ทำให้โครงการประกันราคาข้าวแตกต่าง
จากโครงการรับจำนำข้าวเปลือกตรงที่ไม่ก่อให้เกิดภาระแก่ภาครัฐในการเก็บรักษาและระบายข้าว
