Page 26 -
P. 26
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
• การเคลื่อนย้ายสารผ่านเยื่อหุ้มเซลล์
เยื่อหุ้มเซลล์ประกอบด้วยสารฟอสโฟลิปิดและโปรตีน มีหน้าที่ในการห่อหุ้มสารน้ำภายในเซลล์
และควบคุมการผ่านเข้าหรือออกของสารต่าง ๆ ลักษณะของเยื่อหุ้มเซลล์เป็นไขมันสองชั้น
(lipid bilayer: รูปที่ 2-9) โดยส่วนไขมันจะหันส่วนที่ไม่ชอบน้ำ (hydrophobic) ซึ่งเป็นส่วนที่
ไม่มีขั้ว (non-polar) เข้าหากันและอยู่ด้านใน ส่วนที่สัมผัสกับน้ำ (hydrophilic) ที่มีขั้ว
(polar head) อยู่ด้านนอก ส่วนโปรตีนจะแทรกอยู่ระหว่างเซลล์ของไขมัน ซึ่งเป็นส่วนที่ทำให้
เยื่อหุ้มเซลล์สามารถทำหน้าที่ต่าง ๆ เช่นการเคลื่อนย้ายสารเข้าออกเซลล์ได้
รูปที่ 2-9: ลักษณะ lipid bilayer ของเยื่อหุ้มเซลล์
การเคลื่อนย้ายสารผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ แบ่งเป็น 4 แบบดังนี้
1. การแพร่ (diffusion) เป็นการเคลื่อนผ่านของสารอาหารโดยอาศัยความแตกต่าง
ของความเข้มข้นจากสูงไปสู่ความเข้มข้นต่ำจึงไม่จำเป็นต้องใช้พลังงาน หรือเรียกอีกอย่างหนึ่ง
ว่า “passive transport”
2. การขนส่งโดยอาศัยตัวพา (carrier mediated transport) เป็นการขนส่งสารที่
โมเลกุลมีขั้วหรือมีขนาดใหญ่ เช่นกลูโคส และกรดอะมิโน โดยอาศัยตัวพา (carrier) ซึ่งมักเป็น
โปรตีน การขนส่งแบบนี้ที่รู้จักกันดีคือวิธีขนส่งแบบกัมมันต์ (active transport) ซึ่งเป็นการ
ขนส่งที่ต้านกับความเข้มข้นของสาร จึงจำเป็นต้องใช้พลังงานจากการสลาย ATP ของ ATPase
+ +
เช่นการทำงานของ ATPase ในกระบวนการ Na -K pump ซึ่งทำหน้าที่ในการรักษาความ
การย่อยและการดูดซึมสารอาหาร 23
