Page 46 -

โครงการรวบรวมและจัดทําวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

40 วารสารสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์

คุ้มครองทรัพยากรน้ำ พบว่า ในคัมภีร์พระไตรปิฎกมีการกล่าวถึงเรื่องน้ำในบริบทของพระวินัย และอื่นๆ
โดยเฉพาะในพระวินัยบัญญัติจะกล่าวถึงสุขลักษณะและมารยาทของพระภิกษุและภิกษุณี การรักษา
ความสะอาดของแม่น้ำ เพราะถือว่าแหล่งน้ำเป็นที่ดื่มที่กิน เป็นที่ใช้บริโภคของคนและสัตว์ เช่น ไม่
ถ่ายอุจจาระ ปัสสาวะ หรือบ้วนเขฬะ ลงในน้ำ เป็นต้น (วิ.มหา. (ไทย) 2/879/731; วิ.ภิกฺขุนี. (ไทย) 3/
6
499/330) ส่วนหลักพุทธธรรม พระพุทธองค์ทรงสนับสนุนส่งเสริมให้มนุษย์เป็นกัลยาณมิตรต่อป่า
ต้นไม้ เมื่ออาศัยอยู่ก็ไม่ควรทำร้าย หรือประทุษร้าย ไม่หักแม้กระทั่งกิ่งไม้ดังที่กล่าวแล้ว ทั้งส่วนของ
พุทธธรรมและพุทธวินัยจึงสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมในแง่การส่งเสริม อนุรักษ์ และคุ้มครองทรัพยากรเหล่า
นั้นมาแล้วตั้งแต่ยุคพุทธกาล

2. สรุปผลการวิจัยจากการเรียนรู้กรณีศึกษาใน 6 พื้นที่
คณะผู้วิจัยได้กำหนดพื้นที่ตัวอย่างเพื่อใช้สำหรับเป็นกรณีศึกษาใน 6 พื้นที่ โดยคำนึงถึงความ
หลากหลายทางนิเวศวิทยา เช่น ดิน น้ำ ป่าไม้ ป่าชายเลน เป็นต้น ได้ข้อค้นพบจากการศึกษา ดังต่อไปนี้
กรณีที่ 1 มูลนิธิฮักเมืองน่าน ภาพตัวแทนความร่วมมือระหว่างพระภิกษุกับชุมชน จากการ
ศึกษาพบว่ามูลนิธิดังกล่าวสามารถเป็นเครือข่ายที่มีความเข้มแข็งในด้านการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมทั้งด้านป่า

ไม้ ต้นน้ำ ดิน แม่น้ำลำคลอง ขยะมูลฝอยต่างๆ มีเครือข่ายครอบคลุมทั้งจังหวัด และได้ดำเนินกิจกรรม
มามากกว่า 20 ปี โดยถือกำเนิดจากแนวคิดของพระครูพิทักษ์นันทคุณ เจ้าอาวาสวัดอรัญญาวาส อำเภอ
เมือง จังหวัดน่าน ที่เห็นชาวบ้านตัดป่าไม้เพื่อทำเกษตรกรรม ทั้งเผาป่า และล่าสัตว์ จึงได้เริ่มนำธรรมะ

ออกไปเพื่อเผยแผ่คำสอนถึงวิถีชีวิตที่สามารถอยู่ร่วมกับป่าไม้ได้ จึงก่อให้เกิดโครงการและกุศโลบายต่างๆ
ที่นำเอาพิธีกรรมในทางพระพุทธศาสนาควบกับหลักธรรมคำสอนในทางพระพุทธศาสนามาดำเนิน
กิจกรรมในด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เช่น การบวชป่า สืบชะตาแม่น้ำ เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม ความมีชื่อเสียงกลายเป็นความคาดหวังของทุกกลุ่ม ทุกชุมชน บางครั้งก็กลายเป็นปัญหา
เพราะหาคนทำงานได้น้อย ส่วนใหญ่เป็นอาสาสมัครไม่มีเงินเดือน ประกอบกับปัจจุบัน เยาวชนรุ่นใหม่ให้

ความสนใจในกิจกรรมลดลงและผลกระทบจากทุนนิยมทำให้จังหวัดน่านตกอยู่ในความเสี่ยงเรื่อง
สิ่งแวดล้อมได้เช่นกัน (มูลนิธิฮักเมืองน่าน ได้รับรางวัลลูกโลกสีเขียว ปี 2554)
กรณีศึกษาที่ 2 หน่วยอนุรักษ์และจัดการต้นน้ำห้วยแม่พริก จังหวัดลำปาง ภาพตัวแทนการ

ทำงานขององค์กรภาครัฐ หน่วยนี้ก่อตั้งขึ้นโดยมีเป้าหมายเพื่อจัดการพื้นที่ต้นน้ำลำธารของลำห้วยแม่
พริกให้มีปริมาณที่เพียงพอ มีคุณภาพดี มีระยะเวลาการไหลตลอดทั้งปีอย่างสม่ำเสมอ และป้องกันการ
กัดเซาะพังทลายของดิน รวมทั้งการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของชาวบ้านในเขตต้นน้ำลำธารด้วย
ปัญหาในชุมชนนี้มีหลายปัญหา เช่น ปัญหาเรื่องการบุกรุกป่า ส่วนใหญ่จะบุกรุกเพื่อทำการเกษตร เช่น
ข้าวโพด ปัญหาที่สำคัญมากที่สุดคือ เรื่องทุนนิยมที่เกี่ยวกับอุตสาหกรรมการเกษตร โดยเฉพาะข้าวโพด

ทางหน่วยฯ ได้พยายามให้ความรู้เรื่องเกษตรพอเพียง เพราะวิถีชีวิตที่เป็นอุตสาหกรรมเกษตร ทำให้ชีวิต
ดั้งเดิมเปลี่ยนไป ไม่นำไปสู่ความสุขแก่ชุมชน

6 หมายถึง พระวินัยปิฎก ภิกขุนีวรรค เล่มที่ 3 ข้อที่ 499 หน้าที่ 330