Page 51 -
P. 51
โครงการรวบรวมและจัดทําวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
วารสารสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ ปีที่ 41 ฉบับที่ 2 45
ภาคประชาชนมีสมาธิเด่น คำว่า “สมาธิ” ในที่นี้หมายถึงความตระหนักและมุ่งมั่น และมีสำนึกรักท้องถิ่น
รักบ้านเกิด และเห็นคุณค่าแผ่นดินที่ตนอยู่อาศัย 3) องค์กรเอกชนและหน่วยงานภาครัฐหรือองค์การ
บริหารส่วนท้องถิ่นมีศีลเด่น “ศีล” ในที่นี้หมายถึงระบบระเบียบกฎเกณฑ์ต่างๆ ที่เป็นนโยบายและ
ข้อกำหนดที่หน่วยงานต้องปฏิบัติตาม ในขณะเดียวกันแต่ละองค์กรก็ได้มีวิธีการประยุกต์หลักอื่นๆ
ประกอบการดำเนินงานหนุนเนื่องกันไป การปฏิบัติงานเชิงพื้นที่ของแต่ละกรณีศึกษา จึงมีลักษณะการ
บูรณาการทั้งในระดับหลักการและวิธีการในพระพุทธศาสนากับเงื่อนไขอื่นๆ ด้วย เช่น หากเป็นพระสงฆ์
จะมีการนำหลักธรรม พิธีกรรมต่างๆ มาใช้ร่วมกับการอนุรักษ์ฟื้นฟูสิ่งแวดล้อม ในขณะที่องค์กรอื่น จะมี
การนำกฎหมาย ระบบ ระเบียบของรัฐหรือขององค์กรมาเป็นตัวนำ และอาศัยตัวแทนพระสงฆ์ซึ่งเป็นผู้นำ
ทางจิตวิญญาณเข้ามามีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนด้วย ส่วนวงรอบใหญ่ภายนอกที่คลุมหลักไตรสิกขานั้น
เป็นการเชื่อมโยงให้เห็นว่ากระบวนการดำเนินงานต่างๆ มีความสัมพันธ์เกี่ยวเนื่องกัน อาศัยซึ่งกันและกัน
และต้องศึกษาเหตุปัจจัยแวดล้อมอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้เกิดการทำงานสัมพันธ์กันอย่างบูรณาการ เพื่อ
เป็นการสร้างประโยชน์สุขร่วมกันทั้งด้านกายภาพและจิตวิญญาณอย่างยั่งยืน
สรุป
ปัญหาของระบบนิเวศเกิดขึ้นเนื่องจากการพัฒนาด้านเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมอย่างก้าว
กระโดด และเป็นผลสืบเนื่องจากอิทธิพลด้านแนวคิดแบบลดทอนที่ทำให้มนุษย์ขาดจิตสำนึกด้าน
สิ่งแวดล้อมและสำนึกคุณธรรมจริยธรรม แต่อีกฟากฝั่งหนึ่งได้มีความพยายามจะฉุดหรือเหนี่ยวรั้งให้
มนุษย์หันมาเคารพธรรมชาติ ใช้ทรัพยากรอย่างพอเพียง กล่าวคือระบบความคิดใหม่ในการบูรณาการ
พุทธธรรมเพื่อประยุกต์ใช้ในการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม จากกรณีศึกษาทั้ง 6 กรณีในพื้นที่แตกต่างกัน
ของประเทศไทยได้แสดงให้เห็นถึงระบบคิดและแนวทางประยุกต์ใช้พุทธธรรมอย่างมีนัยสำคัญ โดยพบ
ว่า มีลักษณะการประยุกต์ใช้หลักไตรสิกขา คือ ศีล สมาธิ ปัญญาที่มีความโดดเด่นไปตามสภาพพื้นที่
การบูรณาการองค์ธรรมทั้ง 3 สามารถช่วยพัฒนาจิตสำนึกและสังคมให้มีสุขภาวะที่ดีและมีการพัฒนา
อย่างยั่งยืน
ข้อเสนอแนะ
1. ข้อเสนอแนะในเชิงปฏิบัติการ
องค์กรเครือข่ายควรสร้างการมีส่วนร่วมอย่างต่อเนื่องเพื่อขับเคลื่อนการเสริมสร้างสุขภาวะ
และการเรียนรู้ทางสังคมตามแนวพระพุทธศาสนา หน่วยงานและตัวแทนที่เข้าร่วมโครงการอนุรักษ์-
พัฒนาด้านสิ่งแวดล้อม ยังมีความเสี่ยงต่อภัยคุกคามต่างๆ ดังนั้น การดำเนินการจึงควรมีการประสาน
งานกับส่วนที่เกี่ยวข้องอย่างเป็นระบบ และมีการจัดเก็บฐานข้อมูลเพื่อส่งต่อองค์กรระดับนโยบาย เช่น
รัฐบาล กระทรวงที่เกี่ยวข้อง รวมถึงปัจจัยสำคัญคือการมีส่วนร่วมของประชาชน ชุมชน สถาบันการ
ศึกษาในระดับท้องถิ่น ในการผลักดันให้กิจกรรมอนุรักษ์-พัฒนาสิ่งแวดล้อมประสบความสำเร็จ
