Page 62 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

ปัจจัยด้านเศรษฐกิจ

นอกจากการจัดเก็บข๎าวจะมีวัตถุประสงค์เพื่อให๎มั่นใจวําครัวเรือนเกษตรกรจะมีผลผลิตข๎าวไว๎บริโภค
ตลอดทั้งปีแล๎ว ปัจจัยส าคัญที่เกษตรกรจะน ามาพิจารณาการจัดเก็บข๎าวคือปัจจัยด๎านเศรษฐกิจโดยเฉพาะต๎นทุนการ
จัดเก็บและราคาข๎าวที่คาดวําจะได๎รับ โดยเฉพาะเกษตรกรขนาดกลางและขนาดใหญํที่ผลิตเพื่อการค๎า (Proctor,
1994) จากการส ารวจพบวําเนื่องจากเกษตรกรสํวนใหญํใช๎แรงงานครัวเรือนในการตากข๎าว ดังนั้นต๎นทุนการตาก
ข๎าวที่เป็นเงินสดของเกษตรกรจึงไมํสูงมากนัก รายการต๎นทุนที่เป็นเงินสดในการตากข๎าว ได๎แกํ คํากระสอบ
คําแรงงานขนสํง คําน้ ามัน และคําเลี้ยงดูแรงงานแลกเปลี่ยน โดยเกษตรกรจะตากข๎าวหอมมะลิไว๎ประมาณ 3.47 ตัน
ตํอปี ซึ่งเกษตรกรมีปริมาณข๎าวหอมมะลิที่ตากแตกตํางกันไปตามสภาพแวดล๎อมการผลิตและการตัดสินใจจัดเก็บ
ข๎าว กลําวคือ เกษตรกรในพื้นที่นาน้ าฝนที่ปลูกข๎าวทั่วไปตากข๎าวหอมมะลิเก็บไว๎สูงสุด 4.20 ตันตํอปี และเกษตรกร
ในพื้นที่ชลประทานเก็บไว๎ต่ าที่สุดเพียง 1.07 ตันตํอปี ในขณะที่เกษตรกรที่เก็บข๎าวไว๎ขายจะมีสัดสํวนการตากข๎าว
5.98 ตันตํอปี สูงกวําเกษตรกรที่เก็บข๎าวไว๎บริโภคในครัวเรือนหรือเป็นเมล็ดพันธุ์ที่เก็บข๎าวไว๎เพียง 1.20 ตันตํอ
ครัวเรือนเทํานั้น เมื่อค านวณต๎นทุนการตากข๎าวที่เป็นเงินสดพบวําเกษตรกรมีต๎นทุนการตากข๎าว ประมาณ 336
บาทตํอตัน โดยต๎นทุนคําตากข๎าวในแตํละพื้นที่ไมํแตกตํางกันมากนัก นอกจากนั้น การผลิตข๎าวของเกษตรกรใน
ปัจจุบันเปลี่ยนแปลงไปจากอดีตมากซึ่งเป็นผลจากการยอมรับเทคโนโลยีการผลิตสมัยใหมํทั้งปุ๋ยเคมี สารเคมีป้องกัน
ก าจัดศัตรูพืช และเครื่องจักรกลการเกษตร ท าให๎ต๎นทุนที่เป็นเงินสดในการปลูกข๎าวของเกษตรกรเพิ่มสูงขึ้นกวําใน
อดีตมาก จากการส ารวจเกษตรกรที่ขายข๎าวทันทีหลังเก็บเกี่ยวโดยไมํเก็บไว๎รอราคาให๎เหตุผลวําบางสํวนต๎องการน า
เงินมาใช๎เป็นคําใช๎จํายในการผลิตข๎าว เชํน คํารถเกี่ยวนวดหรือคําปุ๋ย ผลการวิเคราะห์ต๎นทุนการปลูกข๎าวหอมมะลิที่
เป็นเงินสดของเกษตรกรพบวําเกษตรกรมีต๎นทุนเฉลี่ย 5,066 บาทตํอตันโดยเกษตรกรในพื้นที่ชลประทานมีต๎นทุน
การผลิตต่ าที่สุดเฉลี่ยเพียง 4,860 บาทตํอตัน ในขณะที่เกษตรกรที่เก็บข๎าวไว๎ขายและเก็บไว๎บริโภคมีต๎นทุนการผลิต
ข๎าวหอมมะลิที่เป็นเงินสดไมํแตกตํางกันมากนัก และราคาข๎าวหอมมะลิที่เกษตรกรได๎รับในชํวงเก็บเกี่ยวเฉลี่ย
ประมาณ 9,524 ถึง 10,271 บาทตํอตัน (ตารางที่ 4.4)

ตารางที่ 4.4 ตัวแปรด๎านเศรษฐกิจของเกษตรกรตัวอยําง จ าแนกตามสภาพแวดล๎อมการผลิตและการตัดสินใจ
จัดเก็บข๎าว
สภาพแวดล้อมการผลิต การตัดสินใจจัดเก็บข้าว รวม
ปัจจัยด้านเศรษฐกิจ นาน้ าฝน ชลประทาน ไม่เก็บ เก็บไว้
ทั่วไป อินทรีย์ ข้าวทั่วไป ไว้ขาย ขาย
จ านวนข๎าวทั้งหมดที่ตาก (ตัน/ครัวเรือน) 1/ 5.33 4.72 3.38 2.84 6.93 4.78
จ านวนข๎าวหอมมะลิที่ตาก (ตัน/ครัวเรือน) 4.20 3.70 1.07 1.20 5.98 3.47
ต๎นทุนคําตากข๎าว (บาท/ครัวเรือน) 2/ 1,721 1,754 1,019 994 2,281 1,605
ต๎นทุนคําตากข๎าว (บาท/ตัน) 2/ 323 372 302 351 329 336
ผลผลิตข๎าวหอมมะลิ (ตัน/ครัวเรือน) 8.98 7.08 4.98 5.07 10.48 7.63
ต๎นทุนการปลูกข๎าวหอมมะลิเงินสด (บาท/ครัวเรือน) 45,518 36,776 24,209 26,084 52,899 38,671
ต๎นทุนการปลูกข๎าวหอมมะลิเงินสด (บาท/ตัน) 5,071 5,195 4,860 5,147 5,049 5,066
3/
รวมต๎นทุนข๎าวหอมมะลิเงินสด (บาท/ตัน) 5,394 5,567 5,162 5,498 5,378 5,402
ราคาข๎าวเปลือกหอมมะลิที่ได๎รับ ณ ชํวงเวลาเก็บเกี่ยว 10,035 10,271 9,524 10,003 10,038 10,020
(บาท/ตัน)
2/
1/
หมายเหตุ: รวมข๎าวหอมมะลิและข๎าวเหนียว : รวมต๎นทุนคําแรงงานในการตากทั้งแรงงานตนเองและแรงงานจ๎าง คําขนสํง คําวัสดุ
2/
3/
อุปกรณ์ที่ใช๎ ไมํรวมต๎นทุนประเมินคําเชํายุ๎งฉาง รวมต๎นทุนการปลูกและต๎นทุนการตากข๎าวในหมายเหตุข๎อ
ที่มา: จากการค านวณ

เมื่อพิจารณาผลตอบแทนที่เกษตรกรจะได๎รับหากเก็บข๎าวไว๎ในยุ๎งฉางเพื่อรอราคาตามรูปแบบการผลิตและ
การตัดสินใจจัดเก็บข๎าว พบวําน้ าหนักข๎าวหอมมะลิจะลดลงประมาณ 5.42-11.43 กิโลกรัม เปอร์เซ็นต์ต๎นข๎าวจะ
ลดลงเฉลี่ย 7.99% สํงผลให๎เกษตรกรมีต๎นทุนสํวนเพิ่มจากการสูญเสียน้ าหนักและเปอร์เซ็นต์ต๎นข๎าวประมาณ 190
และ 254 บาทตํอตัน ส าหรับการขายข๎าวหลังจัดเก็บ 3 เดือน และ 6 เดือนตามล าดับ เมื่อรวมกับต๎นทุนคําตากข๎าว

34