Page 42 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

เปลี่ยนแปลงของปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline ในทางบวก สํวนตัวแปรจากปริมาณของธาตุทองแดง
เหล็ก และคํา pH เป็นตัวแปรหลักที่สํงผลในเชิงลบ (กฤษณา และคณะ, 2558) มีรายงานการศึกษาการจัดการธาตุ
อาหารพืชการใสํธาตุแมงกานีส ซัลเฟอร์ และ โซเดียม ในการปลูกข๎าวในสารละลาย มีแนวโน๎มท าให๎สารหอม
2-acetyl-1-pyrroline ในเมล็ดข๎าวสูงขึ้น การทดสอบในดินชุดตํางๆ พบวํา ในแตํละชุดดินมีปริมาณธาตุอาหาร
แตกตํางกันท าให๎เมล็ดข๎าวมีปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline ในระดับที่แตกตํางกัน ในดินชุดร๎อยเอ็ด การ
ใสํธาตุอาหารตํางๆ ไมํท าให๎ผลผลิตแตกตํางกัน อยํางไรก็ตาม การเพิ่มธาตุอาหาร แมงกานีส ซัลเฟอร์ แมกนีเซียม
และแคลเซียมท าให๎เมล็ดข๎าวมีปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline เพิ่มขึ้น ขณะที่การทดสอบในแปลงนาที่
เป็นดินรํวนปนทรายสภาพนาน้ าฝน พบวํา การใสํซัลเฟอร์ อัตรา 1.5 กิโลกรัมตํอไรํ รํวมกับปุ๋ยเคมีอัตรา 6-6-4
กิโลกรัม N-P O -K O ตํอไรํ ท าให๎ปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline มากกวําการใสํซัลเฟอร์อัตรา 3
2 5 2
กิโลกรัมตํอไรํ แตํจะมีผลผลิตข๎าวสูงสุดในกรรมวิธีที่ใสํปุ๋ยเคมีอัตรา 6-6-4 กิโลกรัมของ N-P O -K O ตํอไรํ รํวม
2 5 2
กับซัลเฟอร์ หรือยิปซั่ม (รณชัย และคณะ, 2558) นอกจากนี้ยังมีรายงานถึงการสร๎างสูตรธาตุอาหารที่เหมาะสม
ส าหรับการสร๎างสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline พบวําการเพิ่มธาตุอาหารเดี่ยวให๎ปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-
pyrroline ในเมล็ดข๎าวขาวดอกมะลิ 105 สูงกวําคําที่วัดได๎จากแปลงปลูกทั่วไปเป็นปริมาณกวํา 2 เทํา สํวนสูตรธาตุ
อาหารผสมสํวนใหญํสํงเสริมการสร๎างสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline ในใบข๎าว โดยสูตรที่สํงเสริมมากที่สุดให๎
ปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline มากเป็น 2 เทําของชุดควบคุม (สุกัญญา และคณะ, 2556) แตํพบวํา การ
ใช๎ปุ๋ยเคมีและปุ๋ยอินทรีย์ ในการปลูกข๎าวขาวดอกมะลิ 105 ที่จังหวัดสุรินทร์ ไมํมีผลท าให๎ปริมาณสารหอม 2-
acetyl-1-pyrroline ตํางกัน (อภิวัฒน์ และคณะ, 2559)

นอกจากที่กลําวมาข๎างต๎นแล๎วยังมีรายงานการศึกษาเกี่ยวกับการจัดการแปลงปลูกด๎วยวิธีการอื่นๆ
เพื่อเพิ่มปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline อีกหลายรูปแบบ อาทิเชํน การควบคุมแหลํงสังเคราะห์แสง หรือ
การตัดใบ พบวํา ข๎าวที่ควบคุมแหลํงสังเคราะห์แสงแบบตัดทุกใบ มีปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline เฉลี่ย
สูงที่สุดที่ระยะออกรวง หลังจากนั้นมีแนวโน๎มลดลงเมื่อเข๎าสูํระยะน้ านม ส าหรับการควบคุมแหลํงสังเคราะห์แสง
แบบคลุมรวง มีผลท าให๎ปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline ในเมล็ดข๎าวสูงสุดที่ระยะแป้งอํอน และมีแนวโน๎ม
เพิ่มขึ้นจนถึงระยะเก็บเกี่ยว ส าหรับที่ระยะแป้งแข็งและระยะเก็บเกี่ยวพบวํา การควบคุมแหลํงสังเคราะห์แสงแบบ
ตัดทุกใบ ยังคงมีผลท าให๎ปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline ในเมล็ดข๎าวเฉลี่ยสูงที่สุด (นันทวรรณ, 2547)
การบังแสง เป็นรูปแบบการจัดการแปลงปลูกอีกวิธีการหนึ่งที่สํงผลตํอการสร๎างและการสะสมสารหอม 2-acetyl-1-
pyrroline ในเมล็ดข๎าว โดยพบวํา เมื่อเพิ่มระดับการบังแสง มีผลท าให๎ปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline ใน
ระยะสุกแกํทางสรีรวิทยาสูงกวําที่ระดับการบังแสงต่ า ส าหรับปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline ในระยะ
เมล็ดน้ านม ระยะเมล็ดอํอน และระยะเก็บเกี่ยว พบวํา เมื่อเพิ่มการบังแสงมีผลท าให๎ปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-
pyrroline ในเมล็ดลดลง (สุทธกานต์, 2546) และยังมีรายงานการศึกษาถึงการพ่นสารต่างๆ เพิ่มสํงเสริมหรือชักน า
ให๎เมล็ดมีการสะสมสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline มากขึ้น โดยพบวําการพํนเกลือแกงที่ระยะก าเนิดชํอรวง ไมํท า
ให๎ปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline ในเมล็ดเพิ่มขึ้น (ศักดิ์ดา และคณะ, 2547) และยังพบวําการใช๎สารหอม
2-acetyl-1-pyrroline ในอัตรา 1.028 ml/L ชํวยสํงเสริมให๎มีการสะสมปริมาณสารหอมในข๎าวเพิ่มมากขึ้นอยํางมี
นัยส าคัญ (Mo et al., 2016)
2. กระบวนการเก็บเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงความหอมข้าว
การเก็บเกี่ยว เป็นการจัดการหนึ่งที่สํงผลตํอการสะสมปริมาณ สารหอม 2-acetyl-1-pyrroline โดย
ผลจากการศึกษาการเปลี่ยนแปลงปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline ในรอบวันของข๎าวขาวดอกมะลิ 105 ที่
ปลูกในแปลงนาดินทราย พบวํา ปริมาณสารหอมเมื่อข๎าวอยูํในระยะ gain filling ในชํวงเวลา 09.00-16.00 น. มี
ความสัมพันธ์สอดคล๎องกับอัตราการสังเคราะห์แสง โดยในชํวงเวลา 09.00-13.00 น. เป็นชํวงเวลาที่มีการสะสม
ปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline มากขึ้น และมีแนวโน๎มลงลดในชํวงเวลา 14.00-16.00 น. ดังนั้นเวลาเก็บ
เกี่ยวข้าว ควรเก็บเกี่ยวในชํวงเวลา 13.00 น. เป็นชํวงเวลาที่มีการสะสมปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline
มากที่สุด โดยปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline เพิ่มสูงขึ้นเมื่อเมล็ดมีการพัฒนามากขึ้น และมีปริมาณสูงที่สุด
ในระยะเมล็ดเป็นน้ านม 50% คาดวําหลังจากนั้นมีการระเหยออกไปพร๎อมกับความชื้นในเมล็ดที่ลดลงจนถึงระยะ
เก็บเกี่ยว (ศักดิ์ดา และคณะ, 2547) ระยะเวลาเก็บเกี่ยวข้าว เป็นปัจจัยที่มีผลตํอการสะสมปริมาณสารหอม 2-
acetyl-1-pyrroline โดยข๎าวที่เกี่ยว 25 และ 30 วันหลังออกดอก มีปริมาณสารหอม 2-acetyl-1-pyrroline สูง
กวําข๎าวที่เกี่ยวระยะ 35 และ 40 วัน ระยะเวลาการเก็บเกี่ยวที่เหมาะสม คือ 25 และ 30 วันหลังออกดอก (สุกัญญา

14