Page 44 -
P. 44
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
เฉียงใต้) ที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข (ภาพที่ 1.5) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ได้พระราชทานพระบรมราชาธิบายไว้ ในพระราชนิพนธ์เรื่องพระราชพิธีสิบสองเดือน ว่า “การแรกนา
ที่ต้องเป็นธุระของผู้ซึ่งเป็นใหญ่ในแผ่นดิน
เป็นธรรมเนียมนิยมมีมาแต่โบราณ ซึ่งการ
ลงมือท�าเองเช่นนี้ ก็เพื่อจะให้เป็นตัวอย่าง
แก่ราษฎร ชักน�าให้มีใจหมั่นในการที่จะท�านา
เพราะเป็นสิ่งส�าคัญที่จะได้อาศัยเลี้ยงชีวิต
ทั่วหน้า เป็นต้นเหตุของความตั้งมั่น และ
ความเจริญไพบูลย์แห่งพระนครทั้งปวง”
พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนา
ขวัญเป็นพระราชพิธีที่มีมาแต่โบราณตั้งแต่ ภาพที่ 1.5 ภาพจิตรกรรมฝาผนัง
ครั้งกรุงสุโขทัยเป็นราชธานี ซึ่งในสมัยนั้น แสดงพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญของไทย
พระมหากษัตริย์ไม่ได้ลงมือไถเอง เป็นแต่เพียง ที่มา: http://th.wikipedia.org/wiki/
เสด็จไปเป็นองค์ประธานในพระราชพิธี
ครั้งถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา พระมหากษัตริย์ไม่ได้เสด็จไปเป็นองค์ประธานเหมือนกับสมัยกรุงสุโขทัย
แต่จะมอบอาญาสิทธิ์ให้พระยาแรกนาท�าแทนองค์พระมหากษัตริย์ และจะทรงจ�าศีล 3 วัน ซึ่งวิธีนี้ได้ใช้
ตลอดมาถึงปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา
สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ได้มีการประกอบพระราชพิธีนี้มาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 ผู้ท�าการแรกนา
เปลี่ยนเป็นเจ้าพระยาพหลเทพคู่กันกับการยืนชิงช้า พอถึงรัชกาลที่ 3 ให้ถือว่าผู้ใดยืนชิงช้า ผู้นั้นเป็น
ผู้แรกนาด้วย ในสมัยรัชกาลที่ 4 ได้ทรงโปรดกล้าฯ ให้จัดมีพิธีสงฆ์เพิ่มขึ้นในพระราชพิธีต่างๆ ทุกพิธี
ดังนั้น พระราชพิธีพืชมงคลจึงได้เริ่มมีขึ้นแต่บัดนั้นมา โดยได้จัดรวมกับพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ
และมีชื่อเรียกรวมกันว่า พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ
ส�าหรับพระราชพิธีพืชมงคลเป็นพิธีสงฆ์ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 ทรงก�าหนดให้มีขึ้น
เป็นครั้งแรก เป็นพิธีท�าขวัญเมล็ดพืชพันธุ์ต่างๆ เช่น ข้าวเปลือกเจ้า ข้าวเหนียว ข้าวฟ่าง ข้าวโพด ถั่ว
งา เผือก มัน เป็นต้น ฯลฯ มีจุดมุ่งหมายที่จะให้เมล็ดพันธุ์เหล่านั้น ปราศจากโรคภัยและให้อุดมสมบูรณ์
เจริญงอกงามดี
การจัดงานพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ได้กระท�าเต็มรูปแบบตามประเพณี
ดั้งเดิมครั้งสุดท้ายในปี พ.ศ. 2479 แล้วว่างเว้นไปจนกระทั่งในปี พ.ศ. 2503 คณะรัฐมนตรีได้มีมติให้ฟื้นฟู
พระราชประเพณีนี้ขึ้นใหม่ และได้กระท�าติดต่อกันมาทุกปีจนถึงปัจจุบัน ด้วยเห็นว่าเป็นการรักษาพระราช
ประเพณีอันดีงาม มีผลในการบ�ารุงขวัญและจิตใจของคนไทย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ องค์พระประมุข
ปัจจุบัน ทรงมีพระราชกระแสให้ปรับปรุงพิธีการบางอย่างให้เหมาะสมกับยุคสมัย และเสด็จพระราชด�าเนิน
มาเป็นองค์ประธานในพระราชพิธีนี้ทุกปี
ั
40 ประวติการปลูกข้าว และข้าวกับสภาพแวดล้อม ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว
