Page 39 -
P. 39
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
4) กรมนา มีขุนนาเป็นหัวหน้า ท�าหน้าที่ตรวจการท�าไร่นา ออกกรรมสิทธิ์ที่นา เก็บภาษีเป็น
ผลผลิตจากเกษตรกร และเก็บส่วนแบ่งข้าวมาไว้ในฉางหลวง
การปฏิรูประบบการบริหารราชการเริ่มในรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ (ครองราชสมบัติ
พ.ศ. 1991-2031) และเปลี่ยนชื่อกรมนาเป็น “กรมเกษตราธิบดี” มีพระยาพลเทพราชเสนาบดีเป็นเสนาบดี
ท�าหน้าที่ตรวจตราและส่งเสริมการท�านา ดูแลคุ้มกันไม่ให้ผู้ร้ายปล้นโคกระบือซึ่งเป็นสัตว์ช่วยแทนแรงใน
การท�านา เก็บข้าวไว้เป็นเสบียงยามสงคราม ตัดสินคดีความเกี่ยวกับที่นา ออกกรรมสิทธิ์ที่นาแก่ราษฎร
กรุงศรีอยุธยาตั้งอยู่ในบริเวณที่มีแม่น�้าส�าคัญ 3 สาย คือ แม่น�้าเจ้าพระยา แม่น�้าป่าสักและ
แม่น�้าลพบุรี พระมหากษัตริย์ทรงวางผังเมือง แบ่งพื้นที่ใช้ประโยชน์อย่างเป็นระเบียบ เป็นพื้นที่เมือง
และพื้นที่เกษตรกรรม และส่งเสริมอาชีพการท�านาของราษฏร อนุญาตให้ราษฎรเข้าหักร้างถางพงและ
ยกคันนาเพื่อปลูกข้าว พระราชทานโฉนดให้เป็นครั้งคราว คือ โฉนดตราแดงส�าหรับนาคู่โคและโฉนด
ตราจองส�าหรับนาฟางลอย (ข้อ 6) ในสมัยอยุธยา พระมหากษัติย์ทรงท�านุบ�ารุงขวัญกับผู้ประกอบอาชีพ
เกษตรกรรมคล้ายกับสมัยสุโขทัย (ข้อ 4.1)
4.3 ข้าวสมัยรัตนโกสินทร์
ตั้งแต่ พ.ศ. 2325 เป็นต้นมา การปลูกข้าวเป็นอาชีพส�าคัญของคนไทยที่ได้รับการส่งเสริมอย่างดี
มีเรื่องราวที่ส�าคัญเกี่ยวกับข้าวหลายประการดังจะได้กล่าวต่อไป
รัชกาลที่ 1 และ รัชกาลที่ 2 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
ปฐมกษัตริย์แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์เป็นต้นมา มีการขุดคลองหลายแห่ง คลองส�าคัญที่โปรดให้ขุด คือ
คลองมหานาค เพื่อให้ราษฏรประกอบอาชีพเกษตรกรรม ในสมัยรัชกาลที่ 2 มีการส่งสินค้าออกไปขาย
ต่างประเทศ 10 ชนิด แต่ด้วยเหตุผลทางยุทธศาสตร์จึงห้ามส่งออกข้าวเปลือกและข้าวสารโดยเด็ดขาด
ในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 (ประมาณปี พ.ศ. 2369) ได้มีการผ่อนปรน
เรื่องการส่งออกข้าว ดังนั้นข้าวที่เหลือจากการบริโภคในประเทศ จึงมีพ่อค้าจากต่างประเทศเข้ามารับซื้อ
ท�าให้ข้าวมีความส�าคัญในด้านเศรษฐกิจของประเทศ
รัชกาลที่ 3 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้ขุดคลองแสนแสบ เมื่อ พ.ศ. 2380
เพื่อเชื่อมแม่น�้าเจ้าพระยากับแม่น�้าบางปะกงยาว 90 กิโลเมตร ผ่านบริเวณที่ราบที่เหมาะส�าหรับการ
ปลูกข้าว
รัชกาลที่ 4 ใน พ.ศ. 2409 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ทรงพระ
กรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ขุดคลองเชื่อมระหว่างแม่น�้าท่าจีนและแม่น�้าแม่กลอง พระราชทานนามว่าคลอง
ด�าเนินสะดวก เป็นทางคมนาคมระหว่างกรุงเทพฯ สมุทรสงคราม และราชบุรี รวมทั้งเป็นประโยชน์ด้าน
เกษตรกรรม ได้ท�าพิธีเปิดใช้คลองนี้วันที่ 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2411 ต่อมามีการขุดคลองซอยแยกเข้าสู่
พื้นที่ส่วนต่างๆ ดังนั้น พื้นที่ซึ่งเคยรกร้างจึงกลายเป็นเรือกสวนไร่นา ความยาวของคลองด�าเนินสะดวก
นับเริ่มตั้งแต่แม่น�้าท่าจีนยาว 895 เส้น (35.8 กิโลเมตร) ตลอดความยาวของคลองมีเสาหินสี่เหลี่ยม
ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว ประวติการปลูกข้าว และข้าวกับสภาพแวดล้อม ั 35
