Page 36 -
P. 36
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
แหล่งอาหารที่อุดมสมบูรณ์ ต่อมามนุษย์มีการรบกวนชุมชีพพืชและสัตว์ (flora and fauna community)
มากขึ้น เช่น บางกลุ่มใช้วิธีอัคคีเกษตรกรรม (fire-stick farming) หรือเผาป่าเพื่อความสะดวกในการ
ล่าสัตว์และให้พืชใหม่งอกงามขึ้นมาทดแทน จนกระทั่งถึงยุคที่มีเครื่องมือขุดดินซึ่งเริ่มจากหินและต่อมา
เป็นโลหะ การปลูกพืชจึงท�าได้มากขึ้น
เกษตรกรรมบรรพกาลเริ่มประมาณ 1 หมื่นปีก่อนคริสต์กาล เมื่อมนุษย์หยุดการเร่ร่อนไปล่าสัตว์
และเก็บของป่า แล้วแบกหามมายังที่พ�านักเพื่อเป็นอาหาร เปลี่ยนวิถีชีวิตโดยเริ่มตั้งถิ่นฐานแล้วปลูกพืช
และเลี้ยงสัตว์ใกล้ที่อยู่อาศัย เชื่อกันว่าการเกษตรยุคแรกซึ่งมนุษย์มีการเพาะปลูกพืชและเก็บเกี่ยวผลผลิต
อย่างมีแบบแผน เกิดในเวลาไล่เลี่ยกันหลายที่ เช่น เมโสโปเตเมีย อียิปต์ อินเดีย จีนตอนใต้ แอฟริกา
และนิวกินี ส�าหรับเมโสโปเตเมีย (Mesopotamia) ซึ่งกล่าวถึงกันมากนั้น แปลว่า “ที่ระหว่างแม่น�้า”
(meso = กลาง + potamia = แม่น�้า) เป็นดินแดนระหว่างแม่น�้าไทกริสและแม่น�้ายูเฟรทีส บริเวณ
ดังกล่าวนี้เป็นส่วนหนึ่งของ “ดินแดนวงพระจันทร์เสี้ยวไพบูลย์” (Fertile Crescent) ซึ่งมีลักษณะรูป
ครึ่งวงกลมผืนใหญ่ ทอดโค้งขึ้นไปจากฝั่งทะเลเมดิเตอร์เรเนียนจนจรดอ่าวเปอร์เซีย ปัจจุบันเป็นที่ตั้งของ
ประเทศอิรัก
การที่มนุษย์รู้จักปลูกพืชและเลี้ยงสัตว์ ท�าให้เปลี่ยนสภาพจากกลุ่มคนเร่ร่อนมามีวิถีชีวิตอยู่เป็น
ที่เป็นทาง และเริ่มต้นการปฏิวัติวัฒนธรรม ซึ่งมีผลกระทบอย่างยิ่งใหญ่ต่อพฤติกรรมของมนุษย์ในสังคม
3.2 แหล่งก�าเนิดของข้าว
ข้าวเป็นอาหารของมนุษย์ตั้งแต่เริ่มต้นของการเกษตร โดยมนุษย์เก็บเกี่ยวข้าวป่ามากิน แล้วจึง
ปลูกเองในภายหลัง โดยมีพัฒนาการ 3 ขั้นตอน คือ
1) มนุษย์เก็บเมล็ดธัญพืชและผลไม้หลายอย่าง
จากธรรมชาติ รวมรวมสิ่งที่เก็บได้น�ากลับมากิน ณ ที่พ�านัก
พืชผลเหล่านั้นมีในธรรมชาติและเป็นไปตามฤดูกาล มนุษย์
จึงสะสมความรู้ด้านธรรมชาติวิทยาว่าพืชใดอยู่แถบไหนและ
ผลิดอกออกผลเมื่อใด ส�าหรับมนุษย์บางกลุ่มที่มีความชื่นชอบ
การกินข้าว ก็เที่ยวเสาะหาข้าวในแหล่งธรรมชาติ ซึ่งมีอยู่ใน
บางพื้นที่ตามฤดูกาล จนมีความช�านาญในการสังเกตพื้นที่และ
ฤดูกาลซึ่งมีต้นข้าวออกรวง พิจารณาเลือกข้าวที่มีลักษณะ
น่าพึงพอใจ แล้วเจาะจงเก็บมาเฉพาะข้าวที่พึงพอใจเท่านั้น
ภาพที่ 1.1 เกษตรกรยุคแรก เก็บ ดังภาพที่ 1.1
เมล็ดธัญพืชจากธรรมชาติ ก่อนที่จะ 2) ดูแลข้าวในแหล่งธรรมชาติอันเป็นที่ต้องการ
เรียนรู้การปลูกเอง โดยถอนพืชอื่นที่แซมต้นข้าวและไม่ต้องการออกไป เพื่อให้
ที่มา: Leonard (1974)
ข้าวเป็นหลักของชุมชีพพืชในบริเวณดังกล่าว
32 ประวติการปลูกข้าว และข้าวกับสภาพแวดล้อม ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว
ั
