Page 33 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

ข้าวเป็นอาหารหลักของประชากรประมาณสามพันล้านคน และการปลูกข้าวมีวิวัฒนาการ
ควบคู่กับอารยธรรมของมนุษย์ที่บริโภคข้าวอย่างแนบแน่น นับได้ว่าข้าวเป็นธัญพืชที่ผูกพันกับสังคม

และวัฒนธรรมของมนุษย์จากอดีตจนถึงปัจจุบัน มีปัจจัยหลัก 2 ประการที่มีผลต่อความส�าเร็จของการ
ผลิตข้าว คือ การจัดการระบบการปลูกและสภาพแวดล้อม ดังนั้น เพื่อให้ทราบสาระส�าคัญเบื้องต้นของ
ประวัติการปลูกข้าวและข้าวกับสภาพแวดล้อม จึงขออธิบายขยายความใน 5 ประเด็นหลัก โดยประมวล

สาระของแต่ละประเด็นเป็นหนึ่งตอน บทนี้จึงมี 5 ตอน คือ (1) ระบบนิเวศข้าวและประวัติการปลูกข้าว
(2) ระบบนิเวศข้าวในประเทศไทย (3) การท�านา (4) ประเภทของข้าว และ (5) ภูมิอากาศและน�้า

กับการผลิตข้าว

ตอนที่ 1

ระบบนิเวศข้าว

และประวัติการปลูกข้าว

ระบบนิเวศข้าวและประวัติการปลูกข้าว ประกอบด้วย 7 เรื่อง คือ (1) ความหมายของระบบ

นิเวศข้าว (2) ความส�าคัญของข้าว (3) ความเป็นมาของการปลูกข้าว (4) พระมหากษัตริย์กับข้าวไทย
(5) หน่วยราชการซึ่งมีหน้าที่ดูแลเรื่องข้าว (6) ประเภทของที่นาในอดีต และ (7) ข้าวกับวัฒนธรรมไทย

1. ความหมายของระบบนิเวศข้าว
ระบบนิเวศข้าว (rice ecosystem) เป็นรูปแบบหนึ่งของระบบนิเวศเกษตร (agroecosystem)

ซึ่งมนุษย์ก�าหนดให้ข้าวเป็นพืชหลักของระบบ จึงมีองค์ประกอบส�าคัญ 3 ประการ เช่นเดียวกับระบบ
นิเวศเกษตร คือ (1) องค์ประกอบทางชีวภาพ (2) องค์ประกอบทางกายภาพ และ (3) องค์ประกอบทาง

เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม ข้อนี้จะอธิบายความหมายของระบบนิเวศของข้าว ความส�าคัญของข้าว
และมิติทางเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับข้าว

ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว ประวติการปลูกข้าว และข้าวกับสภาพแวดล้อม ั 29