Page 89 -
P. 89
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
ถ้�สุขภ�พของระบบนิเวศเลว กลไกดังกล่�วย่อมบกพร่องและทำ�ง�นไม่ได้ เมื่อกระทบกับคว�มเครียดที่
รุนแรงระดับหนึ่ง ระบบนิเวศก็ล่มสล�ยลงไป และมีผลย้อนกลับม�ทำ�ล�ยระบบเศรษฐกิจของมนุษย์อีก
ต่อหนึ่ง
ตอนที่ 2 พื้นฐานของคุณภาพดิน
คุณภ�พของดินมี 2 ส่วน คือ
1) คุณภ�พดินส่วนที่เป็นเนื้อแท้หรือส่วนที่ม�จ�กภ�ยใน (intrinsic part) ซึ่งรวมเอ�คว�ม
ส�ม�รถที่สืบทอดม� (inherent capacity) ของดิน อันเป็นธรรมช�ติของดินนั้น และเป็นส่วนซึ่งมีบทบ�ท
ช่วยให้พืชเจริญเติบโตและบทบ�ทอื่นๆ
2) คุณภ�พดินส่วนที่เป็นพลวัต (dynamic part) ซึ่งเปลี่ยนแปลงได้จ�กพฤติกรรมก�รใช้
ที่ดินแต่ละกิจกรรม ส่วนที่สองนี้มีคว�มสำ�คัญม�ก เนื่องจ�กคุณภ�พดินจะดีขึ้นหรือเลวลง ส่วนม�กจะขึ้น
อยู่กับพฤติกรรมและระบบก�รจัดก�รที่ดินนั้น ซึ่งมีผลต่อสมบัติดินที่เป็นพลวัตหรือส่วนที่สองเป็นสำ�คัญ
บทนี้จะอธิบ�ยร�ยละเอียดของคุณภ�พดินที่ม�จ�กภ�ยใน และคุณภ�พดินส่วนที่เป็นพลวัต
อย่�งละเอียดต่อไป
1. คุณภ�พดินที่ม�จ�กภ�ยใน
คุณภ�พดินที่ม�จ�กภ�ยใน (inherent soil quality) ขึ้นอยู่กับวัตถุธรรมช�ติอันเป็นองค์ประกอบ
ของดิน ซึ่งได้ม�จ�กก�รสล�ยตัวของวัตถุต้นกำ�เนิดดิน ภ�ยใต้อิทธิพลของปัจจัยที่ควบคุมก�รเกิดดิน
(soil forming factors) เช่น วัตถุต้นกำ�เนิดดิน ภูมิอ�ก�ศ ภูมิประเทศ พืชพรรณ และเวล� กระบวนก�ร
ดังกล่�วทำ�ให้ดินชนิดหนึ่งมีสมบัติเฉพ�ะตัวในด้�นองค์ประกอบของแร่ คว�มลึกของหินพื้น (bed rock)
เนื้อดิน ชนิดของแร่ดินเหนียว และคว�มจุในก�รแลกเปลี่ยนแคตไอออน (Cation Exchange Capacity,
CEC) สมบัติเหล่�นี้ของดินเปลี่ยนแปลงช้�ม�ก (ภ�พที่ 3.5) และไม่ค่อยมีผลกระทบจ�กก�รจัดก�รดิน
(Carter et al., 1997; Kalen et al., 2001)
ดิน ก
คุณภ�พดิน
ดิน ข
เวล�
ภ�พที่ 3.5 ก�รคงตัวของคุณภ�พดินที่ม�จ�กภ�ยใน ตลอดช่วงเวล�ค่อนข้�งน�น
สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย 85
