Page 85 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร

(resistance) ต่อผลกระทบจ�กคว�มเครียด มีคว�มยืดหยุ่น (resilience) เพียงพอที่จะฟื้นคืนสภ�พให้
กลับมีภ�วะสมดุลได้ดังเดิม แนวคิดดังกล่�วทำ�ให้หลักก�รของสุขภ�พดินมีส่วนคล้�ยคลึงกับคุณภ�พดิน

“สุขภ�พ (health)” เป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับสิ่งมีชีวิตในหล�ยระดับ เช่น พืชแต่ละต้นหรือ
ชุมชีพพืช (plant community) โดยคำ�นึงถึงสุขภ�พของต้นพืชที่รวมกันเป็นชุมชีพ ซึ่งทำ�หน้�ที่ร่วมกัน

อยู่กับดิน ในก�รประเมินก็พิจ�รณ�องค์รวมที่เกิดจ�กบทบ�ทของสิ่งมีชีวิตและดินที่สอดประส�นกัน
ทำ�ให้มองเห็นว่�ดินก็เป็นสิ่งมีชีวิตอย่�งหนึ่ง สุขภ�พดินย่อมเป็นสภ�พโดยรวมตั้งแต่สัณฐ�นลักษณะและ
เชื่อมโยงกับสมบัติท�งเคมี ฟิสิกส์ และชีวภ�พของดินนั้น สมบัติทั้ง 3 ประก�รและอันตรกิริย� (interaction)

ระหว่�งสมบัติเหล่�นี้ เป็นตัวกำ�หนดสุขภ�พดิน ดังภ�พที่ 3.3

คุณภ�พดิน
(องค์รวมของสมบัติ ก�รจัดก�ร
ท�งเคมี ฟิสิกส์ ของมนุษย์
และชีวภ�พ)
เปรียบเทียบ

สภ�พดิน ข้อกำ�หนดด้�นสุขภ�พ

ภูมิิอ�ก�ศ

สุขภ�พดิน

ภ�พที่ 3.3 คว�มคิดหลัก (conceptualization) ในเรื่องสุขภ�พดิน

ดินในเชิงระบบมีลักษณะสำ�คัญ 3 ประก�ร คือ
1) มีคว�มแปรปรวน ซึ่งเกิดจ�กผลกระทบต่�งๆ

2) มีคว�มส�ม�รถที่จะฟื้นคืนให้มีสภ�พดีต่อไปได้ และ
3) ทำ�หน้�ที่เพื่อให้บรรลุเป้�หม�ยซึ่งเป็นสิ่งที่มีคุณค่�ต่อสภ�พแวดล้อม

ลักษณะ 3 ประก�รนี้มีคว�มคล้�ยคลึงกับสุขภ�พของระบบนิเวศ (ecosystem health) และ
ระบบนิเวศเกษตร (agroecosystem)
แม้ว่�หลักก�รของสุขภ�พดินและคุณภ�พดินจะคล้�ยกัน จนกระทั่งบ�งคนถือว่�คำ�ทั้งสองนี้มี

คว�มหม�ยเหมือนกันและใช้แทนกันได้ก็ต�ม แต่ก็มีตัวอย่�งที่แสดงถึงคว�มแตกต่�งระหว่�งสุขภ�พดิน
และคุณภ�พดิน เช่น ดินทร�ยจัดมีคุณภ�พตำ่� (poor quality) ไม่เหม�ะสำ�หรับก�รผลิตพืช เนื่องจ�ก

คว�มเหม�ะสมของดินในก�รใช้เฉพ�ะเรื่องเป็นหัวใจของก�รจัดคุณภ�พดิน แต่ภ�ยใต้สิ่งแวดล้อมที่ดี
ห�กดินทร�ยจัดดังกล่�วส�ม�รถคำ้�จุนให้สภ�พของระบบสิ่งมีชีวิต (vital living system) อยู่ได้อย่�ง
เหม�ะสม (optimum) ก็ถือว่�สุขภ�พดินดีสำ�หรับสิ่งมีชีวิตเหล่�นั้น

สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย 81