Page 82 -
P. 82
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
(2) เน้นกรอบคว�มส�ม�รถของดินในก�รบำ�รุงเลี้ยงพืชให้เจริญเติบโตได้ดีอย่�งยั่งยืน
เมื่อพิจ�รณ�จ�กมุมมองของก�รผลิตพืชท�งก�รเกษตร จึงอธิบ�ยว่� “คุณภ�พดิน คือ คว�ม
ส�ม�รถของดิน หรือคว�มเหม�ะสม (fitness) ของดิน ในก�รสนับสนุนก�รเจริญเติบโตของพืช โดยเมื่อ
ดินทำ�หน้�ที่นั้น ดินจะไม่เสื่อมโทรม หรือไม่มีผลให้สภ�พของสิ่งแวดล้อมเสื่อมลงด้วย”
แม้ว่�คำ�นิย�มของคุณภ�พดินที่กล่�วข้�งต้น จะยึดหลักสำ�คัญที่ “คว�มเหม�ะสมของดินต่อ
ก�รใช้ในเรื่องใดเรื่องหนึ่งโดยเฉพ�ะ” แต่อ�จขย�ยกรอบของคำ�จำ�กัดคว�มในเชิงคว�มอุดมสมบูรณ์ของ
ดินด้วยว่� “คุณภ�พดิน หม�ยถึง คว�มส�ม�รถอันยั่งยืนของดินในก�รรองรับ กักเก็บ และหมุนเวียนนำ้�
ธ�ตุอ�ห�รและพลังง�น”
ต่อม�คำ�จำ�กัดคว�มของคุณภ�พดิน ได้ขย�ยออกนอกกรอบของก�รเกษตร และครอบคลุม
คว�มหม�ยอันเป็นส�ระในด้�นระบบนิเวศด้วย โดยกล่�วว่� “คุณภ�พดิน คือคว�มส�ม�รถของดินในก�ร
ทำ�หน้�ที่ภ�ยในขอบเขตระบบนิเวศของมันเอง และยังมีอันตรกิริย� (interaction) เชิงบวกกับสภ�พ
แวดล้อมนอกขอบเขตระบบนิเวศของมันด้วย”
จ�กข้อคว�มข้�งต้น จะเห็นได้ว่�คำ�จำ�กัดคว�มของคุณภ�พดินมิได้ต�ยตัว แต่มีก�รปรับหรือ
ขย�ยเนื้อคว�มให้ครอบคลุมในประเด็นอื่นที่น่�สนใจได้ด้วย เช่น “คุณภ�พดิน คือคว�มส�ม�รถของดิน
แต่ละชนิดในก�รทำ�หน้�ที่ในสภ�พธรรมช�ติหรือภ�ยในขอบเขตของระบบนิเวศที่มีก�รจัดก�ร เพื่อคว�ม
ยั่งยืนในด้�นก�รผลิตพืชและผลิตสัตว์ ช่วยรักษ�คุณภ�พของนำ้�และอ�ก�ศ รวมทั้งสนับสนุนให้มนุษย์มี
สุขภ�พดีและเกิดคว�มมั่นคงในก�รตั้งถิ่นฐ�น”
เนื่องจ�กคุณภ�พดินเป็นเรื่องที่ได้รับคว�มสนใจในวงกว้�ง จึงมีคำ�นิย�มในแง่มุมอื่นๆ อีก แต่ก็
มีประเด็นร่วมกับคำ�จำ�กัดคว�มที่กล่�วข้�งต้น ดังนี้
1) คุณภ�พดิน หม�ยถึงคว�มส�ม�รถของดินซึ่งเกี่ยวข้องกับหน้�ที่อันเฉพ�ะเจ�ะจงต่อก�รคง
สภ�พของระบบนิเวศ ก�รรักษ�ระดับผลผลิตพืชและสัตว์ที่เหม�ะสม รวมทั้งก�รส่งเสริมให้คุณภ�พนำ้�
และอ�ก�ศ เหม�ะสำ�หรับสุขภ�พของมนุษย์ ซึ่งตั้งถิ่นฐ�นอยู่ในบริเวณนั้น
2) คุณภ�พดิน หม�ยถึงสภ�พของดินอันมีคว�มสัมพันธ์กับก�รสนองปัจจัยที่สำ�คัญบ�งประก�ร
เพื่อก�รดำ�รงอยู่ของสิ่งมีชีวิตต่�งๆ ซึ่งรวมทั้งมนุษย์ด้วย
3) คุณภ�พดิน เป็นสมบัติรวมของดินที่สะท้อนให้เห็นว่�ดินทำ�หน้�ที่ได้ดีเพียงใดในก�รดำ�รงไว้
ซึ่งคว�มหล�กหล�ยท�งชีวภ�พและระดับผลผลิตที่ได้จ�กระบบนิเวศ เนื่องจ�กคุณภ�พดินเกี่ยวข้องกับ
ก�รไหลของนำ้�และตัวละล�ยในดิน ก�รกรอง ก�รมีภ�วะบัฟเฟอร์ และสภ�พของวัฎจักรธ�ตุอ�ห�ร
สิ่งเหล่�นี้ล้วนมีบทบ�ทสำ�คัญต่อพืชและสิ่งมีชีวิตต่�งๆ ในดิน
จ�กคำ�จำ�กัดคว�มของคุณภ�พดินที่กล่�วม�นี้ แสดงว่�คุณภ�พของดินมี 2 ส่วน คือ
1) ส่วนที่เป็นเนื้อแท้หรือส่วนที่ม�จ�กภ�ยใน (intrinsic part) ซึ่งรวมเอ�คว�มส�ม�รถ
อันสืบทอดม� (inherent capacity) อันเป็นธรรมช�ติของดินนั้น และมีบทบ�ทช่วยให้พืชเจริญเติบโต
และด้�นอื่นๆ และ
78 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
