Page 81 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร

ดินคุณภ�พสูง (high-quality soil) ในเรื่องหนึ่ง เมื่อดินได้ทำ�หน้�ที่ในเรื่องนั้นได้ดี ดังนั้น
คุณภ�พดินจึงต้องพิจ�รณ�จ�กเป้�หม�ยของก�รจัดก�รดินเป็นหลัก เช่น ดินที่มีคุณภ�พดีด้�นส่งเสริม

ก�รเจริญเติบโตของพืช ย่อมแตกต่�งจ�กดินที่มีคุณภ�พดีสำ�หรับร�กฐ�นของอ�ค�ร
แนวคิดดั้งเดิมในเรื่องคุณภ�พดินนั้น ส่วนใหญ่มุ่งไปที่ก�รพิจ�รณ�สมบัติดินต่�งๆ ซึ่งเกี่ยวข้อง

กับผลิตภ�พดิน โดยมิได้ใช้คว�มพย�ย�มในก�รกำ�หนดคำ�นิย�มของคำ�ว่� “คุณภ�พดิน” แต่อย่�งใด
ต่อม�นักปฐพีวิทย�พบว่� แม้จะดำ�เนินก�รวิเคร�ะห์สมบัติของดินท�งเคมี ฟิสิกส์หรือชีวภ�พเพียงด้�นใด
ด้�นหนึ่ง ก็ไม่อ�จนำ�ม�ใช้เป็นตัวชี้บอกในเรื่องคุณภ�พดินที่ถูกต้องได้เลย เว้นแต่ว่�สมบัติต่�งๆ ของดิน

ที่วิเคร�ะห์นั้น มีคว�มเกี่ยวข้องหรือสัมพันธ์กับหน้�ที่อันจำ�เพ�ะเจ�ะจงของดินเท่�นั้น (เรียกสมบัติดิน
ดังกล่�วว่�สมบัติจำ�เพ�ะต่อหน้�ที่ของดิน หรือ soil attribute) ด้วยเหตุนี้คำ�นิย�มของคุณภ�พดินจึงต้อง

แสดงถึงคว�มเข้�ใจหน้�ที่อันมีอยู่ของดินอย่�งชัดเจน
คำ�ที่ใช้อธิบ�ยดินมีคำ�ที่ให้คว�มหม�ยคล้�ยกัน 2 คำ� คือ สมบัติดิน (soil property) และสมบัติ
ดินจำ�เพ�ะ (soil attribute)

สมบัติดิน (soil property) คือ ลักษณะประจำ�ของดิน ซึ่งมีม�กกว่� 30 ร�ยก�ร ในที่นี้จะ
อธิบ�ยคว�มหม�ยของสมบัติดิน 2 อย่�ง คือ สมบัติดินท�งเคมี ( soil chemical property) และสมบัติ

ดินท�งฟิสิกส์ (soil physical property)
1) สมบัติดินท�งเคมี หม�ยถึงสมบัติดินที่เกี่ยวข้องกับองค์ประกอบภ�ยในของดิน และมีก�ร
เปลี่ยนแปลงเมื่อเกิดปฏิกิริย�เคมี เช่น สภ�พกรด-ด่�งของดิน

2) สมบัติดินท�งฟิสิกส์ หม�ยถึงสมบัติดินที่ส�ม�รถสังเกตได้ด้วยต�เปล่�หรือเป็นลักษณะ
ภ�ยนอก ส�ม�รถใช้เครื่องมือในก�รวัดให้ทร�บโดยไม่ทำ�ให้เอกลักษณ์ของดินนั้นเปลี่ยนแปลงไป เช่น

เนื้อดินและโครงสร้�งดิน
สมบัติดินจำ�เพ�ะ (soil attribute) คือ สมบัติดินบ�งร�ยก�รที่มีคว�มจำ�เพ�ะต่อก�รทำ�หน้�ที่
ของดินโดยตรง และเป็นสมบัติดินที่คัดเลือกม�เพื่อใช้ในก�รประเมินคุณภ�พดินโดยเฉพ�ะ มิได้นำ�สมบัติ

ดินทุกอย่�งม�ใช้ในก�รประเมินคุณภ�พดิน
ต่อไปนี้จะอธิบ�ยคำ�นิย�มของคุณภ�พดิน และคว�มสัมพันธ์ระหว่�งคุณภ�พดินกับเป้�หม�ย

ของก�รจัดก�รดิน ซึ่งเป็นเรื่องหลักที่ควรทำ�คว�มเข้�ใจในเบื้องต้น
2.1 นิย�มของคุณภ�พดิน
ก�รนิย�ม “คุณภ�พดิน” เน้นขีดคว�มส�ม�รถ (ability) ของดินหรือกรอบคว�มส�ม�รถ

(capacity) ของดินเชิงหน้�ที่ในก�รให้บริก�รแก่ระบบนิเวศและสังคม ภ�ยใต้สภ�พก�รณ์ที่เปลี่ยนแปลง
อยู่เสมอ นิย�มของคุณภ�พดินมีหล�ยแง่มุม ดังต่อไปนี้

ในบริบท (context) ของก�รเกษตร มักอธิบ�ยคว�มหม�ยของคุณภ�พดินในบ�งแง่มุมดังนี้
(1) ด้�นผลิตภ�พดิน : ดินคุณภ�พดี (good quality soil) ย่อมให้ผลผลิตพืชสูงทั้งเชิงปริม�ณ
และคุณภ�พ

สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย 77