Page 91 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร

2. คุณภ�พดินส่วนที่มีพลวัต
คุณภ�พดินส่วนที่มีพลวัต (dynamic soil quality) ได้จ�กก�รประมวลสมบัติของดินที่

เปลี่ยนแปลงได้ง่�ย เมื่อมีกิจกรรมหรือก�รจัดก�รของมนุษย์ ดังนั้นก�รจัดก�รดินที่ทำ�ให้คุณภ�พดิน
ส่วนนี้ดีขึ้น หรือดำ�รงรักษ�คุณภ�พดินที่ดีอยู่แล้วให้ดีต่อไปเรื่อยๆ จึงจะถือว่�เป็นก�รจัดก�รที่นำ�ไปสู่
คว�มยั่งยืน (Carter et al., 1997; Doran et al., 1994)

นักวิทย�ศ�สตร์ได้จัดกลุ่มกระบวนก�รในดินต�มมิติของเวล�ดังนี้
1) กระบวนก�รที่มีพลพลวัตสูง เช่น ก�รเคลื่อนย้�ยของธ�ตุอ�ห�รที่ละล�ยได้

2) กระบวนก�รที่มีพลวัต เช่น ก�รแลกเปลี่ยนไอออน
3) กระบวนก�รที่มีภ�วะสถิตม�กขึ้น เช่น ก�รปลดปล่อยธ�ตุอ�ห�รจ�กก�รผุพังของแร่
อ�จเปรียบเทียบคว�มเร็ว-ช้� ของก�รเปลี่ยนแปลงสมบัติต่�งๆ ของดิน ดังนี้

1) ปริม�ณอินทรียวัตถุทั้งหมดในดิน : เปลี่ยนแปลงภ�ยใน 1-10 ปี
2) pH และปริม�ณส�รอินทรีย์ที่ละล�ยได้ : เปลี่ยนแปลงภ�ยใน 2-3 เดือน ถึง 2-3 ปี
3) มวลชีวภ�พของจุลินทรีย์ ประช�กรจุลินทรีย์ ก�รห�ยใจของดิน อัตร�มินเนอร�ลไลเซชัน

ของธ�ตุอ�ห�ร : เปลี่ยนแปลงภ�ยใน 1 เดือน ถึง 1 ปี
4) คว�มพรุนอันเกิดจ�กช่องขน�ดใหญ่ในดิน : เปลี่ยนแปลงภ�ยใน 2-3 ชั่วโมง ถึง 2-3 วัน
ดังนั้นก�รดำ�รงรักษ�คุณภ�พดินในส่วนนี้ ซึ่งเกี่ยวข้องกับสมบัติดินที่เปลี่ยนแปลงง่�ย จ�ก

ผลกระทบของก�รจัดก�รดินจึงมีอยู่ท�งเดียว คือเลือกระบบก�รจัดก�รดินเพื่อก�รปลูกพืช ซึ่งเหม�ะสม
ที่สุดม�ใช้ ต�ร�งที่ 3.3 แสดงก�รเปรียบเทียบคว�มเร็ว-ช้�ของกระบวนก�รในดินกับม�ตร�เวล� (time

scale)

ต�ร�งที่ 3.3 ก�รเปรียบเทียบกระบวนก�รในดินกับม�ตร�เวล�

ระยะย�ว (100-1000 ปี) ระยะกล�ง (1-100 ปี) ระยะสั้น (วิน�ที-1ปี)

ก�รสล�ยตัวของฮิวมัส ก�รเกิดดินเหนียว ก�รระเหยนำ้�
Podzolization ก�รสล�ยของดินเหนียว ก�รชะละล�ยค�ร์บอเนต
Gleying ก�รแปรสภ�พของดินเหนียว ก�รเคลื่อนย้�ยคว�มร้อน
Laterization Pseudogleying ก�รแพร่ของแก๊ส
Solodization ก�รกร่อนดิน ก�รแลกเปลี่ยนไอออน
ก�รเกิดดินเค็ม มินเนอร�ลไลเซชัน

อิมโมลิไลเซชัน
ก�รอัดแน่น
ก�รฟุ้งกระจ�ย
ก�รล้�งเกลือ

สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย 87