Page 12 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

ในกรณีของประเทศไทยนั้น การใชประโยชนที่ดินมีการเปลี่ยนแปลงอยางมากในชวงหลายปที่

ผานมา โดยเปลี่ยนจากเดิมในฐานะปจจัยการผลิตทางการเกษตรมาเปนที่ตั้งของการผลิตเพื่อเพิ่มมูลคา
ทางเศรษฐกิจในภาคอุตสาหกรรมและสินคาบริโภคเพื่อการนันทนาการ หากพิจารณาในภาคการเกษตร

จะเห็นไดชัดวาการทําเกษตรกรรมในประเทศไดเปลี่ยนรูปแบบเปนการทําเกษตรเชิงพาณิชยมากขึ้นกวาใน

อดีต โดยเฉพาะอยางยิ่งภายหลังจากการลงนามในสนธิสัญญาเบาวริ่งกับรัฐบาลอังกฤษในป พ.ศ.2398
การผลิตขาวของไทยเนนเพื่อการสงออกมากขึ้น สงผลใหมีการลงทุนพัฒนาที่ดินในรูปแบบตางๆ

โดยเฉพาะการพัฒนาระบบชลประทาน (สุนทรี อาสะไวย, 2530) ตอมาเมื่อประเทศไทยเขาสูยุค

อุตสาหกรรม พบวา เกษตรกรจํานวนมากตองเผชิญกับปญหาการขาดแคลนที่ดินทํากินและปญหาความ
ยากจน ซึ่งมีสาเหตุจากการที่ที่ดินเกษตรจํานวนมากถูกนายทุนกวานซื้อเพื่อทําไปใชในภาคอุตสาหกรรม

การแยงชิงที่ดินระหวางภาคเกษตรกรรมกับภาคอุตสาหกรรมชัดเจนมากภายใตการดําเนินนโยบาย

เศรษฐกิจแบบทุนนิยมในสมัยจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ซึ่งเนนสงเสริมระบบการถือครองที่ดิกรรมสิทธิ์แบบ
ปจเจกบุคคล ทําใหการซื้อขายที่ดินสามารถทําไดอยางเสรีและไมมีขอจํากัดในขนาดการถือครอง

(อภิวัฒน รัตนวราหะ, 2558)

ในยุคที่แหลงเงินกูทางการเกษตรของภาครัฐยังมีอยูอยางจํากัด การเกษตรเชิงพาณิชยสงผลให

เกษตรกรจํานวนมากตองสูญเสียที่ดิน ที่เปนเชนนี้เพราะการทําเกษตรเชิงพาณิชยจําเปนตองใชเงินในการ

ลงทุนมาก ดังนั้นเกษตรกรรายยอยจึงจําเปนตองนําที่ดินไปจํานองไวกับนายทุนในพื้นที่เพื่อกูเงินมาใชใน
การผลิต แตตนทุนการผลิตที่สูงในขณะที่ราคาสินคาเกษตรต่ําสงผลใหสุดทายแลวที่ดินก็หลุดจํานอง

เกษตรกรกลายเปนผูไรที่ดินทํากิน บางสวนตองหันไปประกอบอาชีพอื่นนอกภาคเกษตร ในขณะที่

บางสวนตองกลายสภาพมาเปนแรงงานจางหรือตองเชาที่ดินทํากิน ใน ความไมเทาเทียมในการถือครอง
ที่ดินในประเทศไทยอยูในระดับที่นาเปนกังกล และรุนแรงกวาความไมเทาเทียมกันดานรายไดเสียอีก (ดวง

มณี เลาวกุล, 2556 และ ผาสุก พงษไพจิตร, 2556) ทั้งนี้ หากมองวาการเชาที่ดินเปนทางเลือกหนึ่ง

สําหรับเกษตรกรที่ตองการดําเนินกิจกรรมทางการเกษตรแตมีขอจํากัดทางการเงิน หรือไมตองการมีภาระ
ที่ตองถือครองที่ดินซึ่งถือเปนทรัพยสินที่มีสภาพคลองทางการเงินต่ํา (low liquidity) หากเปนเชนนั้น

การเชาที่ดินจึงไมใชปญหาในเชิงโครงสรางทางเศรษฐกิจเสมอไป (นิพนธ พัวพงศกร, 2517) แตรูปแบบ

การเชาที่ไมเปนธรรมตางหากที่ทําใหเกษตรกรตองอยูในวงเวียนของความยากจน นอกจากนี้ การเชาที่ดิน
ยังสงผลใหเกิดปญหาที่ดินเสื่อมโทรมเนื่องจากเกษตรกรขาดแรงจูงใจในการบํารุงรักษาดินอีกดวย

(อภิวัฒน รัตนวราหะ, 2558)

งานศึกษาดานที่ดินของประเทศไทยมีคอนขางจํากัด สวนมากเปนการวิเคราะหเชิงประวัติศาสตร

ในขณะที่การศึกษาที่อางอิงกรอบแนวคิดทางเศรษฐศาสตรและมีวัตถุประสงคหลักเพื่อสรางหลักฐานเชิง

ประจักษเพื่อนําไปสูการกําหนดนโยบายนั้นมีจํานวนนอย (อภิวัฒน รัตนวราหะ, 2558) ทั้งนี้ การศึกษา
ครั้งนี้จัดอยูในประเภทหลัง เนื่องจากจะมีการนํากรอบแนวคิดทางเศรษฐศาสตรมาประยุกตใชเพื่อตอบ

โจทยและประเด็นศึกษาดานการเชาที่ดินในภาคเกษตรของไทย แมวาประเด็นเกี่ยวกับตลาดเชาที่ดินจะมี

2-3