Page 246 -
P. 246
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
9.2 ข้อเสนอแนะ
เมื่อพิจารณานโยบายภาคเกษตรในระดับประเทศที่ปรากฏอยู่ในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
แห่งชาติ และยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี จะเห็นถึงทิศทางการพัฒนาของภาคเกษตรไทยในทศวรรษข้างหน้า
ค่อนข้างชัดเจน โดยแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 12 (พ.ศ.2560-2564) ยังคงดําเนินยุทธศาสตร์สอดคล้องกับ
แผนพัฒนาฯ ฉบับก่อนๆ โดยเน้นยุทธศาสตร์มุ่งพัฒนาภาคเกษตรให้เป็นภาคการผลิตคุณภาพสูง
142
มาตรฐานสากลด้วยการจัดการฐานทรัพยากรและปฏิรูปที่ดินอย่างมีประสิทธิภาพ เน้นให้นวัตกรรมหรือ
งานวิจัยพัฒนาเข้ามามีส่วนมากขึ้นในการเพิ่มประสิทธิภาพ ลดต้นทุนการผลิตและยกระดับคุณภาพสินค้า
ส่งเสริมระบบเกษตรกรรมยั่งยืนและมุ่งให้ประเทศไทยเป็นแหล่งผลิตสินค้าเกษตรอินทรีย์และเกษตรปลอดภัย
ส่งเสริมการรวมกลุ่มของเกษตรกร ใช้กลไกตลาดในการป้องกันความเสี่ยง สร้างหลักประกันทางรายได้ และ
ส่งเสริมการผลิตและการลงทุนในห่วงโซ่อุปทานเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ในทํานองเดียวกันยุทธศาสตร์ชาติ 20
ปี Thailand 4.0 (2560-2579) มุ่งปรับโครงสร้างภาคเกษตรสู่ smart farming และ smart agriculture เน้น
การพัฒนาสินค้าคุณภาพพรีเมียม เปลี่ยนเกษตรดั้งเดิมสู่การทําเกษตรแม่นยําสูง การใช้เทคโนโลยีทั้งเรื่อง
เมล็ดพันธุ์ อาหารสัตว์ วัคซีน เครื่องมือ มาเป็นเครื่องมือผลักดันการเปลี่ยนแปลงในภาคผลิต และเน้นความคิด
143
สร้างสรรค์หรือนวัตกรรมเพื่อเพิ่มมูลค่าให้ทุกกิจกรรมตลอดห่วงโซ่อุปทาน จากกรอบยุทธศาสตร์ทั้งใน
แผนพัฒนาฯและยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี จะเห็นว่าไทยกําลังมุ่งใช้นวัตกรรมและเทคโนโลยีเป็นตัวขับเคลื่อน
ภาคการเกษตรส ู่การผลิตสินค้าคุณภาพพรีเมียม มีมูลค่าเพิ่มสูงซึ่งทิศทางนี้จะมีอิทธิพลต่อการกําหนดทิศทาง
ของการเกษตรและรูปแบบธุรกิจการเกษตรบนพื้นที่สูงไปด้วย
อย่างไรก็ตาม งานวิจัยฉบับนี้ได้แสดงให้เห็นลักษณะของการเกษตรในพื้นที่สูงที่ต้องเผชิญกับข้อจํากัด
ต่างๆ มากมาย การผลักดันยุทธศาสตร์ตามแผนทั้ง 2 ในพื้นที่สูงจึงเป็นเรื่องที่มีความท้าทายเพิ่มขึ้นกว่าพื้นที่
ทั่วไป การดําเนินงานตามยุทธศาสตร์ดังกล่าวในพื้นที่สูงจะต้องให้ความสําคัญกับบริบทและปัญหาที่มี
ลักษณะเฉพาะของพื้นที่สูง ไม่เช่นนั้น การดําเนินงานตามยุทธศาสตร์อาจจะไม่นําไปสู่ผลลัพธ์ของการพัฒนา
อย่างยั่งยืนที่ต้องการได้ ตัวอย่างเช่น การพัฒนาสินค้าและเพิ่มมูลค่าเพียงอย่างเดียวอาจจะไม่ได้ทําให้
เกษตรกรในพื้นที่สูงได้รับส่วนแบ่งมูลค่าเพิ่มที่เพิ่มขึ้น หรือการดําเนินนโยบายบางด้านที่ขาดการบูรณาการ
142 ในแผนพัฒนาฯฉบับที่ 10 (2550-2554) จะเน้นการสร้างความเข้มแข็งให้ฐานเศรษฐกิจชุมชน การรวมกลุ่มของเกษตรกรใน
รูปแบบต่างๆ การสร้างเครือข่ายในท้องถิ่น การพัฒนา brand ของท้องถิ่นจากภูมิปัญญาและวัฒนธรรม ปรับกระบวนการ
ผลิตให้เน้นการเพิ่มคุณค่าของสินค้า และสร้างกระบวนการการมีส่วนร่วมของชุมชนในการจัดการอนุรักษ์ ฟื้นฟูฐานทรัพยากร
และสิ่งแวดล้อมในท้องถิ่นให้มีการแบ่งสัดส่วนพื้นที่ทํากินและพื้นที่ป่าอย่างชัดเจน ส่วนในแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 11 (พ.ศ.2555-
2559) เน้นการสร้างความมั่นคงทางอาหารและพลังงาน และใช้การวิจัยพัฒนาหรือนวัตกรรมที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมในการ
สร้างมูลค่าเพิ่มให้สินค้าตลอดห่วงโซ่ เน้นการบริหารจัดการการกระจายที่ดินให้เกษตรกรรายย่อยมีสิทธิทํากินในที่ดิน กํากับ
ดูแลให้มีการนําเข้าและใช้สารเคมีทางการเกษตรที่ได้มาตรฐาน ส่งเสริมระบบตลาดกลางสินค้าเกษตรและตลาดซื้อขายสินค้า
เกษตรล่วงหน้า มีระบบลดความเสี่ยงและรักษารายได้เกษตรกร
143 สมพร อิศวิลานนท์ (2559) “ทิศทางการพัฒนาการเกษตรสู่ความยั่งยืน” เอกสารประกอบการบรรยายในการประชุมผู้
ประสานงานฝ่ายเกษตรประจําปี 2559 ในวันที่ 27 ตุลาคม 2559
9-12
