Page 241 -
P. 241
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ผู้รับซื้อที่ให้ความสําคัญกับสิ่งแวดล้อมสามารถแข่งขันได้ นอกจากนี้ การแปรรูปไม่ได้ตอบโจทย์
ในแง่การดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมโดยตรง
- สําหรับกลุ่มเกษตรกรที่สามารถดําเนินการแปรรูปและพัฒนาคุณภาพไปควบคู่กันจะมีส่วนสําคัญ
ในการช่วยเพิ่มมูลค่าสินค้าให้เกษตรกร ลดความเสี่ยงทั้งจากตลาดและความผันผวนทางราคาของ
ผลผลิต มีโอกาสในการพัฒนาสิ่งแวดล้อมได้ง่ายเนื่องจากเงื่อนไขของการดูแลสิ่งแวดล้อมมักจะ
ถูกกําหนดมาจากตลาดปลายทางและส่งต่อมาถึงผู้รับซื้อวัตถุดิบ ทั้งนี้ กลุ่มแปรรูปที่เน้นคุณภาพ
จําเป็นต้องให้ความสําคัญกับการตรวจสอบคุณภาพตั้งแต่ต้นทางจนถึงปลายทางของแปรรูป การ
ที่จะทําเช่นนี้ได้ จําเป็นต้องมีกลุ่มที่เข้มแข็งและขนาดไม่ใหญ่จนเกินไป (รายละเอียดส่วนที่ 6.3)
9.1.5 องค์ประกอบที่จําเป็นต่อรูปแบบธุรกิจต่างๆ
การพัฒนาของรูปแบบธุรกิจตลอดจนความเข้มข้นของกิจกรรมทางธุรกิจในพื้นที่ขึ้นอยู่กับขนาดและ
ความเข้มแข็งของกลุ่มเกษตรกรเป็นสําคัญ กลุ่มเป็นโครงสร้างพื้นฐานที่จําเป็นหากเกษตรกรต้องการเปิด
ทางเลือกของรูปแบบธุรกิจ
วิวัฒนาการของรูปแบบธุรกิจในพื้นที่จะเริ่มจากรูปแบบการซื้อขายแบบดั้งเดิมเป็นแบบดั้งเดิม พ่อค้า
จะเป็นคนกําหนดราคาผลผลิตและเกษตรกรแต่ละรายจะขายผลผลิตให้พ่อค้าแยกกัน เกษตรกรขาดอํานาจ
ต่อรองและประสบปัญหาอื่นๆ ตามมา ในบางพื้นที่ที่มีความเหมาะสม อาจมีบริษัทหรือพ่อค้ารับซื้อได้เข้าไปทํา
สัญญาให้เกษตรกรผลิตผลผลิตบางอย่างที่ตนเองต้องการ โดยส่วนใหญ่จะเป็นผลผลิตที่ต้องมีกระบวนการผลิต
โดยเฉพาะ ต้องดูแลให้ได้มาตรฐานที่ตั้งไว้ และบริษัทจะเลือกเกษตรกรรายที่มีคุณสมบัติตามที่ต้องการ
รูปแบบธุรกิจนี้ทําให้เกษตรกรบางส่วนสามารถหลุดพ้นจากรูปแบบธุรกิจแบบดั้งเดิมที่มีความไม่แน่นอนและ
การแย่งกันขายสินค้าระหว่างเกษตรกรด้วยกันเองได้ อย่างไรก็ตาม เกษตรกรที่ได้ทําสัญญากับพ่อค้าจํานวนไม่
มาก มักอยู่ในเป็นพื้นที่ที่เข้าถึงได้ง่ายเหมาะสําหรับเจ้าหน้าที่บริษัทเดินทางไปดูแลตรวจสอบ นอกจากนี้การ
เลือกเกษตรกรจากหลายพื้นที่ยังเป็นการกระจายความเสี่ยงของบริษัทด้วย ดังนั้น การพัฒนารูปแบบธุรกิจใน
ลักษณะพันธะสัญญารายย่อยจึงเกิดขึ้นในลักษณะวงแคบ
การพัฒนาหรือแก้ไขปัญหาอีกแนวทางหนึ่งซึ่งขึ้นอยู่กับความพร้อมของเกษตรกรในพื้นที่ คือ การเริ่ม
รวมกลุ่มของเกษตรกรเพื่อเพิ่มอํานาจต่อรองในการขายผลผลิตของตนเอง การพัฒนาจากการแยกกันขายมา
เป็นการรวมกลุ่มกันเองเพื่อขายมักประสบอุปสรรคมากมาย ทั้งจากพ่อค้ารับซื้อที่พยายามตั้งราคาให้เกษตรกร
แยกตัวจากกลุ่มออกมาขาย จากตัวสมาชิกเกษตรกรในกลุ่มเองที่ยังเห็นประโยชน์ของตนเองมากกว่าประโยชน์
ของกลุ่มหรือให้ความสําคัญกับประโยชน์เฉพาะหน้ามากกว่าประโยชน์ในระยะยาว หรือการขาดผู้นําและผู้ที่
ทําหน้าที่ในการเชื่อมโยงตลาดซึ่งเป็นองค์ประกอบที่สําคัญในการรวมกลุ่มให้ประสบความสําเร็จ ทําให้มีพื้นที่
จํานวนไม่มากที่เกษตรกรประสบความสําเร็จในการรวมกลุ่มด้วยตัวเองโดยรัฐไม่ต้องช่วยผลักดันมากนัก โดย
กลุ่มที่สําเร็จส่วนใหญ่จะต้องมีผู้นําที่มีความรู้ในด้านตลาด สามารถเชื่อมโยงพื้นที่กับตลาดที่ไกลออกไปได้ หรือ
อาจจะเคยเห็นบทเรียนที่ประสบความสําเร็จจากที่อื่น ในขณะที่พื้นที่อีกส่วนหนึ่งประสบความสําเร็จในการ
รวมกลุ่มจะได้รับความช่วยเหลือจากหน่วยงานหรือองค์กรภายนอกในตอนเริ่มต้นค่อนข้างมากทั้งในแง่ของ
9-7
