Page 242 -
P. 242
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
บุคลากร องค์ความรู้ และการจัดการ โดยหน่วยงานที่มีส่วนช่วยเป็นได้ทั้งหน่วยงานภาครัฐโดยตรง องค์กรไม่
แสดงหากําไร หรือองค์กรภาคประชาชน
ในบางพื้นที่ การพัฒนารูปแบบธุรกิจการเกษตรอาจจะหยุดอยู่ที่การรวมกลุ่มเพื่อขายเท่านั้น โดยเน้น
การให้ความสําคัญกับการหาตลาดหรือกระจายผลผลิตให้หลากหลายมากขึ้นเพื่อป้องกันความเสี่ยงและ
กระจายกระแสรายได้ของสมาชิกเกษตรกรให้มีรายรับเพิ่มมากขึ้น แต่ในบางพื้นที่ที่มีองค์ประกอบที่เหมาะสม
อาจจะมีการพัฒนาบทบาทของกลุ่มให้เข้มข้นมากขึ้นเช่น เข้าสู่การพัฒนาคุณภาพ หรือการแปรรูปผลผลิต ซึ่ง
การเลือกว่าจะพัฒนาไปแนวทางใดนั้น ขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของผลิตภัณฑ์และตลาดรับซื้อเป็นสําคัญ โดย
กลุ่มที่มีการพัฒนาคุณภาพของผลผลิตอาจจะเกิดจากเกษตรกรในพื้นที่มองเห็นศักยภาพของผลผลิตจึง
รวมกลุ่มเกษตรกรขึ้นมาเพื่อผลิตผลผลิตที่มีคุณภาพโดยตนเองทําหน้าที่หาตลาดและขายสินค้าต่อให้พ่อค้า
หรือบริษัทที่ต้องการสินค้าคุณภาพสูงขายในตลาดปลายทางต่อไป ประเด็นการหาตลาดของกลุ่มมีความสําคัญ
มากเนื่องจากการพัฒนาคุณภาพนําไปสู่การมุ่งตลาดบน ซึ่งบริษัทที่จะตัดสินใจซื้อสินค้าคุณภาพสูงจาก
เกษตรกรโดยให้ราคารับซื้อสูงกว่าราคาสินค้าทั่วไป จะต้องมีตลาดบนที่ชัดเจนรองรับอยู่ปลายทาง บทบาท
ของภาครัฐและหน่วยงานภายนอกสําหรับกลุ่มที่เน้นการพัฒนาคุณภาพ จึงเน้นด้านการหาตลาด การทํา
Business matching และองค์ความรู้เพื่อช่วยในการพัฒนาคุณภาพ
สําหรับปัจจัยสําคัญสําหรับกลุ่มที่ต้องการพัฒนาไปในแนวทางการแปรรูป คือ ผลผลิตต้องมีความ
เหมาะสมต่อการนําไปแปรรูป มีแรงงาน มีการลงทุนและองค์ความรู้ตลอดจนเทคโนโลยีด้านการแปรรูปอย่าง
เพียงพอ เมื่อกลุ่มสามารถแปรรูปผลผลิต สินค้าจะมีความหลากหลายมากขึ้น เกษตรกรสามารถขายสินค้าใน
ตลาดที่กว้างขึ้นและสามารถบริหารจัดการสินค้าได้ง่ายขึ้น ทําให้ประเด็นการหาตลาดสําหรับกลุ่มที่เน้นการ
แปรรูปมีความสําคัญเร่งด่วนน้อยกว่ากลุ่มที่เน้นการพัฒนาคุณภาพ ในกรณีนี้ โดยส่วนใหญ่แล้วบทบาทของ
ภาครัฐและหน่วยงานภายนอกจึงเป็นการช่วยเหลือในด้านองค์ความรู้ การช่วยเหลือด้านเงินลงทุนโดยอาจจะ
ผ่านสินเชื่อดอกเบี้ยต่ํา และการแนะนําด้านการตลาดสําหรับสินค้าที่แปรรูปแล้ว
นอกจากนี้ กลุ่มที่พัฒนาคุณภาพหรือกลุ่มแปรรูปอาจจะมีการพัฒนาเพิ่มเติมไปสู่กลุ่มแปรรูปและ
พัฒนาคุณภาพหากผลผลิต องค์ความรู้ การลงทุน และความต้องการในตลาดมีความเหมาะสมเช่นกัน ความ
ช่วยเหลือของภาครัฐหรือหน่วยงานองค์กรภายนอกจะมีบทบาทสําคัญน้อยลงสําหรับการพัฒนาในขั้นตอนนี้
เมื่อเทียบกับการตั้งกลุ่มเริ่มต้นหรือการพัฒนาเป็นกลุ่มคุณภาพหรือกลุ่มแปรรูปในช่วงแรก เนื่องจากการ
พัฒนาในขั้นหลังนี้มักจะเกิดเมื่อการรวมกลุ่มของเกษตรกรส่วนใหญ่มีความเข้มแข็งเป็นพื้นฐานอยู่แล้ว
หน่วยงานที่ให้ความช่วยเหลืออาจจะมีบทบาทในการให้ความรู้ในด้านต่างๆ เช่น เทคโนโลยี การเข้าถึงแหล่ง
เงินทุน และการตลาดให้กลุ่มเกษตรกร แต่กลุ่มเกษตรกรมักจะมีศักยภาพในการพัฒนาและดําเนินงานต่อได้
(รายละเอียดส่วนที่ 6.4)
9.1.6 ลักษณะการรวมกลุ่มของเกษตรกรและทิศทางการสนับสนุน
การจัดตั้งกลุ่มเกษตรกรสามารถทําได้ในหลายลักษณะ เช่น วิสาหกิจชุมชน สหกรณ์ การสนับสนุน
ของหน่วยงานภายนอกเช่นโครงการขยายผลฯ การรวมกลุ่มของภาคธุรกิจหรือพ่อค้ารายย่อย โดยแต่ละกลุ่ม
แม้ว่าจะอยู่ภายใต้รูปแบบหรือชื่อเดียวกันก็ยังมีบทบาทและการดําเนินงานที่แตกต่างกันไปตามลักษณะของ
9-8
