Page 210 -
P. 210
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
เกษตรกรรายย่อย ในบางกรณีการรวมกลุ่มสามารถทําให้ติดต่อกับลูกค้าปลายทางได้ง่ายขึ้นและ
สามารถตัดบทบาทของพ่อค้าคนกลางไปได้ (รายละเอียดความสําคัญและวิวัฒนาการของการ
สร้างกลุ่มดังแสดงในบทที่ 7)
ตัวอย่างของการสร้างอํานาจต่อรองผ่านกลุ่มในพื้นที่ คือ การรวมกลุ่มเกษตรกรผัก
โรงเรือนในพื้นที่บ้านแม่จริม โป่งคํา และบ้านถ้ําเวียงแก การรวมกลุ่มวิสาหกิจชุมชนมะม่วง
ส่งออกป่ากลาง และวิสาหกิจชุมชนแปรรูปกาแฟบ้านสันเจริญ (สวนยาหลวง) ปริมาณการผลิต
รวมเป็นเครื่องมือสําคัญของการต่อรองเพื่อดึงพ่อค้ารายใหญ่เข้ามาหาชุมชน
- การสร้างการแข่งขันระหว่างผู้รับซื้อในพื้นที่การแข่งขันระหว่างพ่อค้ารับซื้อที่เพิ่มขึ้นจะทําให้เกิด
การแข่งขันด้านราคา เมื่อพ่อค้ารายใดรายหนึ่งให้ราคาสูงขึ้น พ่อค้ารายอื่นๆ ก็จะต้องเพิ่มราคา
ตาม เช่น ในกรณีของบ้านมณีพฤกษ์ การแข่งขันระหว่างธุรกิจ Gem forest coffee เป็นผู้รับซื้อ
รายหลักตั้งแต่ดั้งเดิม กับกลุ่มรับซื้อรายใหม่ๆ หรือพ่อค้ารับซื้อจากนอกพื้นที่ ส่งผลให้ราคารับซื้อ
ขยับเพิ่มสูงขึ้นในปีหลังๆ เช่น ราคารับซื้อเริ่มต้นที่ 22 บาท ต่อ กก. และขยับขึ้นตามสภาวะการ
แข่งขันจนถึง 25 บาทต่อ กก. หรือในกรณีของบ้านสันเจริญซึ่งมีกลุ่มวิสาหกิจชุมชนเป็นผู้นําราคา
ในการรับซื้อเมล็ดกาแฟสด ซึ่งทําให้กลุ่มย่อยอื่นๆ ในพื้นที่ต้องเพิ่มราคารับซื้อตาม
อย่างไรก็ดี จํานวนผู้รับซื้อที่เพิ่มขึ้นจะส่งผลดีต่อเกษตรกรก็ต่อเมื่อผู้รับซื้อเหล่านั้นไม่มี
พฤติกรรมร่วมกันกดราคา (ฮั้วราคา) หากการฮั้วราคากระทําได้ง่าย การมีผู้รับซื้อเพิ่มขึ้นก็อาจจะ
ไม่ได้เพิ่มการแข่งขันระหว่างผู้รับซื้อและไม่ได้เกิดผลดีต่อเกษตรกร ดังเช่นในกรณีของบ้านสบเป็ด
ซึ่งถึงแม้ในบางช่วงจะมีจํานวนผู้รับซื้อมาก แต่เมื่อพ่อค้าแจ้งเกษตรกรพร้อมกันๆ ว่าราคาจะเริ่ม
ลดลงแล้วเนื่องจากได้รับซื้อไปในปริมาณที่มากพอแล้ว ราคาก็จะลดลงพร้อมกัน กลไกสําคัญของ
เกษตรกรที่อาจช่วยบรรเทาปัญหาการตกลงราคาระหว่างผู้ซื้อนี้ได้ คือ การรวมกลุ่มที่เข้มแข็งของ
เกษตรกร นอกจากนี้ลักษณะความใกล้ชิด ความสัมพันธ์ระหว่างผู้รับซื้อและเกษตรกรถือเป็นตัว
แปรสําคัญในการกําหนดพฤติกรรมผู้รับซื้อ ดังจะเห็นได้ในกรณีของบ้านสันเจริญที่การรวมกลุ่ม
ย่อยๆ ซึ่งมักเป็นกลุ่มเครือญาติกับผู้รับซื้อและผู้รับซื้อเป็นคนในพื้นที่ที่รับซื้อต่อเนื่องมาตลอดทุก
ปี ทําให้เกิดความเห็นใจและเกรงใจซึ่งกันและกันและไม่มีพฤติกรรมของการฮั้วราคา
ทั้งนี้การพยายามสร้างการแข่งขันระหว่างผู้รับซื้อเป็นประเด็นที่ละเอียดอ่อน หากผู้ทํา
ธุรกิจรับซื้อกับเกษตรกรในที่สูงมีวัตถุประสงค์ที่ต่างกันมากหรือมีธุรกิจที่ขาดความจริงใจในการ
พัฒนาพื้นที่ ก็จะส่งผลในทางลบต่อผู้รับซื้อรายอื่นและสิ่งแวดล้อมได้ เช่น ในขณะที่ผู้รับซื้อราย
หนึ่งพยายามปันส่วนหนึ่งของกําไรคืนกลับไปฟื้นฟูป่าโดยตรง ในขณะที่มีผู้รับซื้อรายอื่นที่เน้นการ
แข่งขันรับซื้อเพื่อให้ได้ปริมาณตามที่ต้องการเพียงอย่างเดียว ก็จะทําให้ผู้รับซื้อรายที่ต้องการมี
ส่วนร่วมในการพัฒนาสิ่งแวดล้อมของพื้นที่สูงต้องเผชิญกับแรงกดดันจากสภาพการแข่งขันใน
พื้นที่ และอาจจะประสบปัญหาในการดําเนินงานและเป้าหมายในการพัฒนาสิ่งแวดล้อมในระยะ
ยาว
8-3
