Page 209 -
P. 209
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
137
จะยิ่งนําไปสู่ผลลัพธ์ที่เกิดความเสียหายต่อทั้ง 2 ประเด็น (Loss-Loss Outcomes) โดยเฉพาะในขอบเขต
การศึกษาพื้นที่สูงในงานวิจัยฉบับนี้ที่เน้นที่พื้นที่ป่าไม้ที่มีการบุกรุกเพื่อปลูกพืชไร่เชิงเดี่ยวและต้องการกลไก
หรือการพัฒนาทางการตลาดในการแก้ปัญหาโดยให้ความสําคัญเป็นพิเศษกับผลลัพธ์ในแง่ของการปรับปรุง
การใช้พื้นที่และอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และลดปัญหาการบุกรุกพื้นที่ป่าไม้จากการปลูกพืชไร่เชิงเดี่ยว
ดังนั้นการสนับสนุนให้เกิดความยั่งยืนทั้งด้านความเป็นอยู่และด้านนิเวศควบคู่กันไปจึงถือเป็นบรรทัดฐานของ
การทําธุรกิจเกษตรบนพื้นที่สูงตามขอบเขตงานวิจัยฉบับนี้
8.1.1 ความยั่งยืนด้านความเป็นอยู่ (Livelihood sustainability)
ในการสร้างยั่งยืนด้านความเป็นอยู่ให้เกษตรกร รูปแบบธุรกิจในพื้นที่ต้องสามารถตอบโจทย์เกษตรกร
ได้ทั้งในเชิงเศรษฐกิจและสังคม โดยหลักการการดําเนินธุรกิจที่จะสร้างความยั่งยืนด้านนี้ได้คือ 1) การสร้าง
ผลตอบแทนต่อไร่ให้สูงพอเพื่อให้เกษตรกรสามารถอยู่ได้โดยไม่ต้องเน้นการผลิตที่ให้ผลผลิตปริมาณมาก 2)
การลดภาระการแบกรับความเสี่ยงของราคาผลผลิตและความเสี่ยงจากตลาดที่ไม่แน่นอน เพื่อนําไปสู่การ
สะสมทุนและลดโอกาสการติดกับหนี้สิน และ 3) การสร้างความเข้มแข็งให้กับเกษตรกร เพื่อให้เกษตรกรมี
ศักยภาพที่จะพัฒนาและมีความเข้มแข็งที่จะเผชิญหน้ากับปัญหาที่อาจจะเกิดขึ้นได้ในอนาคต โดยการสร้าง
ความเข้มแข็งนี้เกิดขึ้นได้ทั้งทั้งในแง่ของเกษตรกรรายย่อยและกลุ่มเกษตรกร การรวมกลุ่มเกษตรกรเป็น
พื้นฐานเชิงโครงสร้างสําคัญที่นําไปสู่การขยายตลาด เพิ่มอํานาจต่อรอง ลดต้นทุน สร้างองค์ความรู้และ
ความสามารถในการแก้ปัญหา และการสร้างความเข้มแข็งของชุมชน รูปแบบธุรกิจที่เหมาะสมต้องไม่ทําลาย
หรือทําให้เกษตรกรหรือกลุ่มอ่อนแอลง รายละเอียดวิธีการหรือแนวทางที่จะช่วยให้ธุรกิจสามารถยึดถือใน
หลักการทั้ง 3 ข้างต้นมีดังต่อไปนี้
8.1.1.1 การสร้างผลตอบแทนต่อไร่ในระดับที่สูงมากพอ
การสร้างผลต่อแทนต่อไร่ในระดับที่สูงพอหรืออีกนัยหนึ่งคือ การพยายามรักษาส่วนต่างระหว่างรายได้
และต้นทุนต่อพื้นที่ให้มากที่สุดเพื่อให้เกษตรกรอยู่ได้โดยไม่ต้องเน้นการผลิตในปริมาณมาก มีรายได้เพียงพอใน
พื้นที่ขนาดเล็ก และมองเห็นความเป็นไปได้ของการออกจากวงจรการปลูกพืชไร่เชิงเดี่ยวโดยไม่ต้องพยายาม
ขยายพื้นที่ทํากินของตนเองด้วยการบุกรุกพื้นที่ป่า
เครื่องมือในการสร้างผลตอบแทนต่อพื้นที่ให้สูงพอมี 4 แนวทาง คือ 1) การสร้างอํานาจต่อรอง
เกษตรกรให้เพิ่มขึ้น 2) การเลือกพืช เทคโนโลยี หรือวิธีการเพาะปลูกที่ลดให้ต้นทุนต่ําลง 3) การหาตลาดที่ให้
คุณค่าเฉพาะกับพื้นที่นั้นด้วยเห็นความสําคัญของการเป็นพื้นที่เปราะบางหรือพื้นที่ที่มีคุณค่าทางนิเวศสูง และ
4) แปรรูปสินค้าที่มีคุณสมบัติเอื้อต่อการแปรรูป 5) การให้แหล่งน้ําให้เกษตรกร
1) การสร้างอํานาจต่อรองการสร้างอํานาจต่อรองสามารถทําได้ผ่านกลไกต่างๆ ได้หลายวิธี เช่น
- การรวมกลุ่มเกษตรกรกลุ่มเกษตรกรสามารถเกิดได้ในหลายรูปแบบ เช่น กลุ่มวิสาหกิจชุมชน
กลุ่มสหกรณ์ หรือกลุ่มเกษตรกรรายย่อย โดยการรวมกลุ่มเกษตรกรจะมีบทบาทในหลายด้าน
เช่น ทําให้ผลผลิตมีปริมาณมากขึ้นซึ่งจะทําให้กลุ่มมีอํานาจการต่อรองกับพ่อค้าคนกลางมากกว่า
137
Pongkijvorasin and Talerngsri-Teerasuwannajak, 2014
8-2
