Page 65 -
P. 65
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ล าต้น
4 (Stem)
ล าต้น (stem) หมายถึง อวัยวะ หรือส่วนของพืชที่เป็นแกนหลักของพืช เป็นส่วนให้
ก าเนิดใบ ดอก ผล และเมล็ด มีการเติบโตและพัฒนาในทิศทางที่ตรงข้ามกับการเติบโตของราก
และ ล าต้นจะมีกิ่งก้านแผ่ออกไปได้ ท าให้พืชแต่ละชนิดมีรูปร่างแตกต่างกันออกไป
ล าต้นมีหน้าที่ส าคัญ คือ
1. เป็นแกนส าหรับช่วยพยุง (supporting)
2. เป็นตัวกลางส าหรับการล าเลียง (conduction) ของน้ า เกลือแร่ และอาหาร เพื่อ
ส่งผ่านไปยังส่วนต่างๆ ของต้นพืช
3. ท าหน้าที่พิเศษเฉพาะในพืชบางชนิด เช่น สะสมอาหาร ขยายพันธุ์ หรือการ
สังเคราะห์แสง นอกจากนี้ อาจมีการเปลี่ยนแปลงไปเป็นมือจับ (tendril) หรือ
หนาม (spine) หรือการสะสมสารบางชนิด เช่น ยางไม้ น้ ายาง และแทนนิน เป็นต้น
ทั้งยังมีหน้าที่ในการสร้างเนื้อเยื่อใหม่เพื่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของพืช
ลักษณะทั่วไปของล าต้น
ล าต้นของพืชโดยทั่วไปมีลักษณะที่แตกต่างจากราก โดยที่ล าต้นประกอบด้วย ข้อ (node) ปล้อง
(internode) และตา (bud) (ภาพที่ 4.1)
ข้อ เป็นบริเวณที่ให้ก าเนิดกิ่ง ใบ และตา ส่วนบริเวณระหว่างข้อบนล าต้นคือ ปล้อง พืชบาง
ชนิดสามารถเห็นข้อและปล้องชัดเจน ได้แก่ พืชใบเลี้ยงเดี่ยว (monocot) เช่น อ้อย และข้าวโพด พืชใบ
เลี้ยงคู่ (dicot) เช่น ผักบุ้ง ในขณะที่ไม้ยืนต้นที่เป็นพืชใบเลี้ยงคู่ จะเห็นข้อและปล้องไม่ชัดเจน ยกเว้น
บริเวณกิ่งอ่อน
ล าต้นของพืชมีเมล็ดโดยทั่วไป ก าเนิดมาจากส่วนของเอมบริโอ เมื่อเมล็ดงอกเป็นต้นอ่อนจะ
ประกอบด้วย ส่วนที่อยู่เหนือใบเลี้ยง (epicotyl) ส่วนของใบเลี้ยง (cotyledon หรือ scutellum) และส่วน
ที่อยู่ใต้ใบเลี้ยง (hypocotyl) หลังจากเมล็ดเริ่มงอก ส่วนปลายสุดของส่วนที่อยู่ใต้ใบเลี้ยงจะพัฒนาไปเป็น
ราก ขณะที่ส่วนปลายยอดส่วนที่อยู่เหนือใบเลี้ยงจะเจริญและพัฒนาไปเป็นยอดอ่อน (plumule) และล า
รศ. ดร. ลิลลี่ กาวีต๊ะ
