Page 67 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

61
ล าต้น

โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพืชที่มีเนื้อไม้ ที่ได้รับสภาพอากาศหนาวเย็น หรือแห้งแล้ง จะมีเกล็ดหุ้มตามาปก

คลุม เกล็ดตาดังกล่าวมีลักษณะหนาและแข็ง อาจมีขน หรือสารเหนียวปกคลุมอยู่หนาแน่น เมื่อเกล็ด
หุ้มตาขยายออก ตาก็จะเจริญออกมาและพัฒนาเป็นส่วนของล าต้น กิ่ง ก้าน ใบ หรือดอก ขึ้นกับชนิดของ

ตานั้น หรือสภาพที่เหมาะสมบางประการ

นอกจากตาชนิดต่างๆ ที่พิจารณาจากการพัฒนาของตาแล้ว ยังสามารถจ าแนกออกได้ตาม

ต าแหน่งที่อยู่บนล าต้น คือ

 ตาข้าง (axillary bud หรือ lateral bud) เป็นตาที่อยู่บริเวณซอกใบ (leaf axil) ซึ่งเป็นบริเวณ
ระหว่างล าต้นกับก้านใบมาบรรจบกัน

 ตายอด (terminal bud หรือ apical bud) เป็นตาที่อยู่บริเวณปลายกิ่ง หรือปลายยอด

 ตาพิเศษ (adventitious bud) เป็นตาที่เกิดจากส่วนอื่นๆ ซึ่งอาจเป็นบริเวณใกล้กับตาข้าง

เมื่อตาข้างถูกท าลาย หรือจากส่วนของล าต้นอื่นๆ ที่ถูกตัดท าลายไป

ทั้งตาข้างและตายอดจะให้ก าเนิดตาใบหรือตาดอก ขึ้นกับชนิดพืชและระยะพัฒนาการของพืช

นั้นๆ โดยส่วนใหญ่พืชใบเลี้ยงคู่นั้น การเจริญของ terminal bud จะท าให้ล าต้นเติบโตสูงขึ้น ในขณะที่พืช
ใบเลี้ยงเดี่ยวจะเจริญให้ตาใบระยะหนึ่งเพื่อการเจริญทางล าต้น แล้วจึงเปลี่ยนเป็นตาดอกเพื่อสร้างดอก

ต่อไป การเจริญทางล าต้นในที่สุดจะหยุดชะงักไป

ส าหรับตาใบที่พัฒนาไปเป็นใบหรือกิ่ง มีการจัดเรียงอยู่บนข้อของล าต้นแตกต่างกัน (ภาพที่ 4.2)

ได้แก่

1
1
3 2
1 2 3 3 2 1 2 4 6 5 3 1 2 4 4 2 1 2 2 1
2
3
1
1
opposite alternate whorled
opposite-alternate pairs spiral
(decussate)

ภาพที่ 4.2 ไดอะแกรมแสดงการจัดเรียงของตาบนล าต้น

 แบบสลับ (alternate) เป็นตาที่เกิดอยู่บนข้อของพืชแต่ละข้อสลับกันด้านซ้ายและขวา

 แบบเกลียว (spiral) เป็นตาที่เกิดเรียงกันเป็นเกลียว หรือเวียนรอบล าต้นขึ้นไป

รศ. ดร. ลิลลี่ กาวีต๊ะ